Wikipedia

Salaajiqada waaween

Dawladii Salaajiqada aama Salaajiqada waaween waa mid ka mid ah dawladaha waaween ee taariikhda islaamka, waxaa aasaasay suldaan Dogrol bek iyo walaalkiis Jagri bek 1037dii, Salaajiqada waxay gacanta ku hayeen dhul ballaaran oo ka soo bilaabma Buuraha Hinduu Kush ilaa Galbeedka Anaadooliya iyo Bartamaha Aasiya ilaa Gacanka Faaris, Dogrol bek waxa uu galay Sanadkii 1055 Baqdaad Caasimadii Cabaasiyiinta, waxa uuna ka helay khaliifka Cabaasiga jagada "Suldaan" [1], Salaajiqada ayaana sidaas ku noqdeen ilaaliyaasha Khilaafada ayagoo bedelay Buweehiyiinta oo ka horeeyeen,

Dawlada Salaajiqada waaween
Location of Seljuk Empire
Magaalo madax
Xukunka Vassal oo hoos yimaada khaliifka (de jure)[2]
madax banaan sultanate (de facto)

Xukunkii salaajiqada aad buu u balaartay waxey ka qabsadeen Faadumiyiinta Shaam[3] sidoo kale Dawlada Ruum ayee ku jabiyeen Dagaalkii Mulaadkarad 1071, dhulka Anaadool ayee gudaha u galeen ilaa Niiqiya, waqtigii Malik shaah ayee gaareen Salaajiqada heerkii ugu sareeyay ee awooda, waziirkiisa Nadaamul mulki ayaa lagu xasuustaa sida uu aqoonta u taageeri jiray iyo dugsiyadii badnaa uu dhisay ee loogu magacdaray, Malik shaah markuu dhintay 1092 waxaa bilaawday dagaalo lgu hoobtay oo dhex mara wiilashiis Burkiyaaruuq iyo Maxamuud [4].

Xukunka saaljiqada waxaa uu la samantamay bilaabashada weerarada saliibiyiinta, sanadkii 1097 ayuu soo gaaray Shaam weerarkii koowaad ee Saliibiyiinta waxeyna qabseed magaalooyin badan oo ka mid tahay Qudus ka dib xasuuq arxan daro oo ka geesteen[5][6], Saliibiyiinta ayaana ka dhiseen Shaam afar imaaradood.

Taariikhda

wax ka badal

Asalka Salaajiqada wuxuu u noqonaa qabiilka kiniq oo kamid ah qabiilada Turkida oo degi jiray xuduudka Bada araal[7], qabiilka waxaa hogaamin jiray Saljuuq bin duqaaq, wuxuuna talye ciidan ka ahaa Dawladii oguz yagba[8], waxaa dhacday in boqorkii dawlada uu ka baqo awooda Saljuuq wuxuuna isku dayay inuu shirqoolo, Saljuuq ayaa ogaaday waxa lala maleegayo asaga iyo qabiilkiisa waxeyna u qaxeen magaalada Jandi, halkaas ayee qabiilka ku islaameen sanadihii 985-986[9] intaas ka dib wuxuu Saljuuq daacad u noqday Dawladii Saamaaniyiinta wuxuuna jihaad ku qaaday dawladii gaalada ahayd ee uu ka goostay[10]. Dhimashada Saljuuq 1009 ka dib qabiilka wuxuu qaatay magaca "Salaajiqada"

Loolanka salaajiqada iyo Gazanawiyiinta

wax ka badal

Burburkii Saamaaniyiinta ka dib awooda Salaajiqada ayaa noqotay mid sii koreeso, Arsalaan wiilka Saljuuq ayaa qabtay hogaanka qabiilka wuxuu weeraro ku qaaday Dawladii Qara khaaniyiinta, guuldarooyin is xig xiga ayuuna gaarsiiyay, suldaanka Gazanawiyiinta Maxamuud Subaktakiin ayaa ku baraarugay halista qabiilka Salaajiqada wuxuu isbshaysi la galay Yuusuf Qadir Khaan suldaanka Qara khaaniyiinta 1025 AD labadoodu waxey ka hortageen Salaajiqada jab xun ayeena gaarsiiyeen Arsalaan iyo wiilkiis Qutulmush ayaa la qabtay oo xabsiga la galiyay qabiilka waxaa lgu qasbay inuu u guuro saxaraha[11].

Dogrol bek iyo Jagri bek oo labadood ah ina Mikhail bin Suljuuq ayaa bilaabeen inay dib isugu celiyaan qabiilka, waxey ka faaideesteen geerida Maxamuud Subaktakiin weeraro aa kala joogsi lahayn ayee ku qaadeen khuraasaan, Suldaan Mascuud ayaa awoodi waayay inuu iska difaaco, aakhirkii waxay labada walaal ka buriyeen Gazanawiyiinta waqooyiga khuraasaan magaalada Marwa ayeena galeen, aydoo sidaas ay jirto hadana waxey u bandhigeen Suldaan Mascuud hishiis iyo inay galaan daacadiisa, asna wuu ka yeelay inkastoo uu cabsi ka qabay, wuxuuna sii kordhiyay ciidankiisa, digtoonaasha ayuuna galay.

Dagaalkii dandaqaan

wax ka badal

Dagaalada ayaa soo laabteen, Salaajiqada waxey galeen Niisaabuur, waxayna ku dhwaaqeen Dogrol bek inuu yahay Suldaan, khaliifka cabaasiyiinta ayeena u direen fariin ay kaga dalabanayaan aqoonsi, Taariikhda markaas waxey ahayd 429H.

Araintaan ayaa aad uga xanaajisay Suldaan Mascuud, wuxuu ula soo dhaqaaqay cidaankiisa khuraasaan, meel la yiraahdo Dandaqaan ayee ku dagaalameen 431H, dagaalkaas oo ka mid ahaa dagaalada waawey ee lagu kala baxo Taariikhda islaamka ayaa waxaa lagu jabiyay Gazanawiyiinta, sanad ka dibna waxaa dhintay suldaankooda Mascuud, Gazanawiyiinta aad ayee u tabar yareeyeen waxeyna u carareen Maawaar al-nahri, Dhanka kale Salaajiqada waxey toos u qabsadeen khuraasaan mar kale waxeyna cusbooneysiiyeen beecada dogrol bek, sidoo kale waxey qabteen madaxdooda shir waxeyna ku balameen midnimo, khaliifka Cabaasiyiinta ayaa siiyay aqoonsi 432H.

Dhul balaarsiga iyo awooda

wax ka badal

Dogrol bek wuxuu bilaabay fidinta awooda dawlada sanadkii 433H wuxuu qabsaday jurjaan iyo waxa ka harsan Dabaristaan, waxaana looga khudbadeeyay dhamaan dhinacyadeeda, Ka dib wuxuu u socday 434H khawaarzim go'doon ayuu galiyay wuuna qabsaday, wuu sii socday wuxuu qabsaday makaraan iyo qeybo ka mid ah karamaan iyo rayyi, isla sanadkaas wuxuu qabsaday Hamadaan, Buweehiyiinta ayaa soo laabteen 436H waxey soo ceshadeen Hamadaan, Dogrol bek ayaa diray 437H Ibraahiim Yanaal oo ahaa walaalkiis, waxa uuna soo celiyay Hamadaan sidoo kale bilaada jabal ayuu weeraray dhufeysyo iyo magaalooyin badan ayuuna ka furtay, sanadkii ku xigay Dogrol bek wuxuu weeraray oo go'doomiyay Asfahaan oo ahay caasimada Banuu Kaakaweyhi laakin kuma guuleysan inuu qabsado, waxa uuna ku qasbay amiirkeed inuu bixiyo lacago badan iyo in looga khudbeeyo Asfahaan iyo hareeraheed, sanadkii 440H ibiraahim Yanaal iyo Qutulmush ayaa ku jabiyeen boqortooyada ruum iyo joorjiyiinta dagaalkii kabtoroon waxeyna ka qabsadeen dad aad u badan oo ku jiro Amiirka Joorjiya libaaret afaraad iyo ganiimo aa tirsi la hayn. Guushaan ay gaareen ayaa ka farxisay Muslimiinta waxeyna salaajiqada ka dhigtay awooda matasha Caalamka islaamiga

Sanadkii 446H waxa uu furtay Adrabiijaan,

Qabasashada Baqdaad

wax ka badal

Buweehiyiinta waxey maraayeen maalmahoodii ugu dambeeyay xaaaladooda ayaa ka sii dareesay, isqabqabsi gudahood ahna wuu jiray taasi oo faaido u ahayd Salaajiqada, khaliifka cabaasiyiinta Al-Qaaim bi amri laah ayaa ka gurmad dalbay Salaajiqada kadib markuu Basaasiiri oo ahaa talyaasha Bagdaad kan ugu awooda badan la wareegay awooda dawlada asigoona qalqiil galiyay jiritaanka Cabaasiyiinta, Dogrol bek wuxuu ciidankiisa ula soo dhaqaaqay Baqdaad asigoona gudaha u galay 447H, boqorka Buweehiyiinta Malik Raxiim iyo Basaasiiri ayaa baxsadeen, mar dambe waxaa la soo qabtay Malik Raxiim Qalcada rayyi ayaana lagu xabisay. Khaliifka Cabaasiyiinta ayaa Dogrol bek u aqoonsaday Suldaan, waxaana looga khudbadeeyay Bagdaad.

Kacdoonka Basaasiiri iyo Ibraahiim Yanaal

wax ka badal

Basaasiiri wuxuu saldhigtay Raxba wuxuuna xiriir la yaeeshay Faadumiyiinta Masar asigoona ka helay taageero dhaqaalo iyo saanad milatari, Ciidan badan oo Carabta baadiyaha ah ayuu aruuriyay, waxa uuna jabiyay 448H Ciidan weyn oo Salaajiqada ah oo Qutulmush hogaaminaayay, Magaalada Mowsil ayuu qabsaday, Dogrol bek ayaa u soo dhaqaaqay wuxuu soo ceshaday Mowsil, Ibraahiim yanaal ayuuna ku dhaafay Mowsil asigana Bagdaad ayuu ku laabtay 449H.

Waxaa dhacday Ibraahiim Yanaal inuu damac ka galay Madaxtinimada, wuxuu faarujiyay Mowsil, dhulka bilaad jabal ayuu aaday, halkaas ayuu ka muujiyay caasintiisa 450H, suldaanka ayaa u baxay la dagaalankiisa, waxa uu ku maqnaa Sanad ilaa uu ka soo afjaray kana dilay Ibraahiim Yanaal 451H.

Intii uu maqnaa Dogrol bek Basaasiiri iyo Qureysh bin Badraan waxey galeen Bagdaad 13 sidataal 450H waxaana looga khudbadeeyay Mustansir Bilaah Khaliifka faadumiyiinta, Qureysh bin Badraan ayaa amaan galiyay khaliifka Cabaasiyiinta Al-Qaaim Bi amri laah, Basaasiiri ayaa ka yeelay wuxuuse shardiyay inuu saxiixo khilaafada wax xaq ah inuu ku lahayn, markuu saxiixay waxaa laga raray khaliifka Baqdaad magaalada Caana ee wabiga Furaata ayaana xabsi guri lagu galiyay, Basaasiiri wuxuu si arxan daro ah u dilay wasiirka khaliifka Cabaasiyiinta Ibnu Muslima kaas oo horay cadaawad kala dhaxeysay. Markuu Dogrol bek ka soo dhamaaday Ibraahiim yanaal wuxuu soo aaday Baqdaad, Basaasiiri ayaa ka cararay Baqdaad wuxuuna tagay Kuufa, Dogrol bek wuxuu faray Amiirka Mowsil Qureysh bin badraan khaliifka inuu ku soo celiyo Bagdaad, wuu ka yeelay, wuxuuna khaliifka ku soo laabtay Baqdaad, kadib sanad uu ka maqnaa, Dogrol bek wuxuu ka daba diray Basaasiiri Ciidanka salaajiqada waxeyna kula dagaalameen duleedka Kuufa weyna jabiyeen, Markii dambe Basaasiiri oo faras kusii cararaya ayaa la dilay, waxaana madaxiisa lagu dhax wareejiyay gudaha Baqdaad[12]

Dagaalkii Mulaadkarad

wax ka badal

Suldaanka Salaajiqada Dogrol bek wuxuu dhintay 455H asigoo ka tagin wax ilmo ah, waxaana hogaaminta qabtay wiilka waalaalkiis Alab Arsalaan bin Jagri bek[13], Alab Arsalaan isla markii oo xilka qabtay wuxuu xilka ka qaaday wasiirka Dogrol bek Camiidul Malik asigoo booskiis ku badalay Nadaam Al-malik kaas oo logu tiriyo wasiirada ugu caansan Taariikhda islaamka[14].

Bilaawgii hore wuxuu wajahay Alab Arsalaan kacdoono qaraabadiis oo xilka kula loolamaayeen wuxuu ku mashquulay la dagaalankooda, waxaa ugu darnaa Qutulmush bin Israa'iil asna dagaal ka dhacay agagaarka Rayyi 456H ayuu uga adkaaday, Qutulmush ayaana ku dhintay dagaalka[15], dhamaan kuwii mucaaradaayay wuu soo wada af jaray.

ka dib markuu ka dhamaaday qalaalasaha gudaha wuxuu u baxay Armiiniya, Dawlada Ruum ayuu dagaalo ku qaaday[16], Magaalada Aani ayuu gaaray ciidankiisa waxey magaalada ka hareereeyeen afarta dhinac, balse waxaa ku cuslaatay furashadeyda maadaama ay lahayd dhufeysyo adag, markii dambe wuxuu dhisay dhismo weyn ciidan ayuuna galiyay waxey magaalada kor kala dhaceyn manjaniiqyo ilaa ay ka awoodeen duminta dhufeyskeed, Magaalada ayaa gacanta u soo gashay Salaajiqada[17], wuxuu ka soo laabtay duulaakiis ka dib markuu furtay badanaa dhulka Joorjiya iyo Armiiniya[18].

Alab arsalaan wuxuu aaday Shaam xagaa iyoFaadumiyiinta, Mirdaasiyiinta oo Xalab ka talin jireen ayuu dagaal la galay, Xalab ayuu ku go'doomiyay ilaa markii dambe ay aqbaleen inay raaceen daacada khaliifka Cabaasiyiinta.[19], Ciidanka Salaajiqada waxey sii wadeen dagaalada magaalooyinka Qudus Ramla Dabariya ayee la wareegeen gacan ku hayntood intii u dhaxeesay sanadihii 463H ito 465H.

Imbiraadoorka Ruum Romaanoos Afaraad ayaa ahaa inuu weeraray dhulka Shaam 462H, aaga Manbij ayuu qabsaday dad badan ayuuna ku laayay, ka dib wuu ka laabtay cunto yari soo wajahday awgeed.

Mar kale wuxuu soo Laabtay 463H asigoo wata ciidan badan kana kooban Ruum, Firnaj, Ruush, Joorjiyaan iyo umada kale, tiradooda waxaa lagu sheegay 200,000[20], dhanka kale Alab Arsalaan ciidankiisa ma dhaafsaneyn 20,000, wuxuu ogaaday xaalada adag ee hortaagan, wuxuu weerar ku bilaabay ciidankii hordhaca ahaa ee Ruum, markuu ka adkaadayna ayuu wadahadal nabad raadin la furay imbiraadoorka Ruum, balse imbiraadoorka ayaa ka biyo diiday dalabka Suldaanka wuxuuna dhahay wax wadahadal inaa fureen ilaa Rayyi Caasimada Salaajiqada ka gaaro.

Suldaanka markuu arkay dagaalka meel looga baxsada inay jirin wuxuu u khudbeeyay ciidankiisa asigoo galiya qalbiyadood xamaasad jihaadka ayuuna ku booriyay, wuxuu hadalkiis ku soo dhameeyay "Ani waa galaa dagaalka inaa guuleysto ama inaa shahiido wax kale may, Qofkii raba inuu i raaco ha ila jiro, kii iska haraayana wuu fasaxan yahay". Labada ciidan ayaa fooda is daray dagaal adag oo socday ilaa oraxda ka dhacday, Salaajiqada ayaana xaqiijiyeen guul weyn imbiraadoorka Ruum Romaanoos laftrikiisa ayee maxbuux ahaan u soo qabsadeen, ciidankiisa badanaa waa la baaba'shay. Suldaanka ayaa sii daayay imbiraadoorka Ruum kadib markuu saxiixay hishiis mudadiisa 50 sano tahay iyo madax furasho dhan hal milyan iyo bar oo Diinaar, balse markey soo gaartay jabkaan Ruum waxey doorteen imbiraadoor cusub weyna diideen inay aqblaan hishiiska uu saxiixay Romaanoos.

Guushaan waxaa ku farxay caalamka islaamiga oo dhan waxaana laga sameeyay dabaal daegyo badan.

Isbadal weyn ayee yeelatay guushaan waxey u furtay Turkida irdaha Anadool, suldaanka ayaa fasax u siiyay Turkida inay ku fidaan dhulka Anaadool, si tartiib tartiib ah ayee uga qabsadeen Ruum magaalooyin badan sida Quunya kootaahiya, waxaana aasaasmay farac ka mid ah Salaajiqada oo loo yaqaanay "Salaajiqada Ruum".

Suldaan Malik shaah

wax ka badal

Sanadkii 465H Suldaan Alab arsalaan ayaa lagu dilay dhulka maa waraa nahri, wuxuuna ahaa xilka gadaashiis u dardaarmay wiilkiis Malik shaah, wasiirkiis Nadaam Al-malik ayuu uga dhigay masuul[21].

Malik shaah waxaa ku soo baxay adeerkiis Qaawuut bek amiirka karamaan, Malik shaah ayaa jabiyay wuxuuna amray dilkiisa. Boqortooyada ayaa aad u balaaratay wuxuu hantay wax ayna hanan boqorada islaamka marka laga reebo Khulafadii hore, wuxuu ka taliyay laga bilaabo kaashgara ilaa Beytul maqdis dhirir ahaan iyo xuduudka Qusdandiiniya ilaa dhulka khazar iyo bada Hindiya balac ahaan[21].

Soo bixida xashaashiinta

wax ka badal

dhamaadka xukunka Malik shaah waxaa soo baxay urur la magac baxay "Xashaashiin" kaas oo aaminsanaa fikirka Shiica ismaaciiliyada, sanadkii 483H hogaamiyiha ururka Xasan Al-Sabaax ayaa awooday qabsashada qalcada Al-muut oo gabaad u noqotay ururka, sidoo kale qalcado badan ayee sii qabasadeen oo ay ku jirto mandiqada Qohistaan iyo dhul buuraleyda ka ag dhaw.

Suldaan Malik Shaah iyo wasiirkiis Nadaam Al-malik ayaa walwal ka muujiyeen ururkaan cusub waxeyna weerar ku qaadeyn xaruntooda Qalcada Al-muut 1092, balse ururka wuxuu awooday inuu ku guuleysto dilka wasiir Nadaamul maki oo cadaawad xun u haayay ururka, dhimashada suldaanka ayaa ayadana sii xigsatay bil ka dib sidaas ayuuna ku joogsaday weerarkii ku socday ururka, khilaafka ka dhax dhashay ilmaha suldaan Maalik shaah waxey ururka fursad u siisay inuu sii balaariyo awoodiisa.

Loolanka ilmaha Malik shaah

wax ka badal

Dhimashada Malik shaah waxaa xigay dagaal sokeeyo oo dawlada gashay, Turkaan khaatuun oo ahayd xaaska Malik shaah ayaa waxey u sharaxaday xilka wiilkeed Maxamuud oo markaas naas nuugaayay, waxeyna isku dayday inay xabsi dhigto Barkiyaaruuq wiilka weyn Malik shaah ee dhaxal sugaha ahaa, balse taageerayaasha Nadaamul Mulki ayaa sii daayeen garabna siiyeen [22], wuxuu aaday Barkiyaaruuq Rayyi talyaasha dawlada badankood ayaana raacay, Turkaan khaatuun ayaa u dirtay ciidan oo ku juraan talaayshii Malik Shaah, balse labada ciidan markey kulmeen waxey u goosteen talyaashi badanaa dhanka Barkiyaruq, ciidankii Maxamuud iyo khaatuun ayaana jabeen oo ku laabteen Asfahaan, Barkiyaruq ayaa ugu daba tagay oo ku go'doomiyay.

Wuxuu galay Barkiyaruq Baqdaad 487H khaliifka Cabaasiyiinta ayaa siiyay aqoonsi waxaana looga khudbadeeyay masaajida.

Tutush walaalka Malik shaah ee haystay Dimishiq ayaa ku dhawaaqay inuu yahay suldaanka dawalada, khaliifka Cabaasiyiinta ayuu aqoonsi ka dalbay balse lagama aqbalin wuxuu qabsaday Ximsa iyo Raxba, talyaasha Xalab iyo Ruhaa Aaq sunqur iyo Amiir Buuzaan ayaana u hogaansameen, ka dib wuxuu aaday Mowsil wuxuuna kala wareegay talyaheyda ibraahim bin Qureysh bin Badraan, wuxuu sii qabsaday Diyaar bakar, Hamadaan iyo Adrabiijaan, dhulka Faaris markuu galay ayaa waxaa ka goostay aaq sunqur iyo amiir buuzaan, Tutush wuxuu dib ugu soo laabtay Shaam, asigoona dilay Aaq Sunqur iyo amiir Buuzaan 487H

Mar kale wuxuu arkay Tutush wadada Mashriq inay u furan tahay, wuxuuna u kacay la dagaalanka inanka walaalkiis uu dhalay ee Barkiyaruq, markii uu gaaray Hamadaan waxaa ka cararay Barkiyaruq, Asfahaan ayuu tagay oo ciidan ka soo aruurshay, kadib ayuu ku weeraray Tutush meel u dhaw Rayyi, waxaa ka kala tagay Tutush ciidankiisa asna waxaa uu ku dhintay dagaalka.

Mar kale hadana waxaa bilaawday khilaafka u dhaxeeya qoyska Salaajiqada, Muxamad taabaar oo ahaa walaalka Barkiyaruq aa ku hooyo ahayn ayaa dalbaday Madaxtinimo, waxaana garab ku siiyay walaalkiis kale Axmad Sinjar oo maamulaayay Khuraasaan, Dagaalada ayaa daba dheeraay waxey socdeen shan sanadood 1492H ilaa 1497H, dhiig badan ayaa ku daatay waxaana ku burburay deegaanada, guusha ayaana marba dhinac raaceysay khaliifka cabaasiyiinta marba qofkii adkaado ayuuna u aqoonsan jiray "Suldaan" ugu dambeyn waxgaradka ayaa dhax dhigay labada dhinac hishiis, oo loogu kala qeybiyay dhulka dawlada, waxa uu dhintay Barkiyaruq 1498H wiilkiis Malik shaah ayaana badalkiis Suldaan loo doortay, Balse Muaxamad taabaar ayaa imaaday Baqdaad oo xilka kala wareegay canuga yar ee Barkiyaruq.

Muaxamad taabaar wuxuu xilka haayay 1105 ilaa 1118, sanadkii 1107 suldaanka Ruum Qilij Arsalaan ayaa kula loolamay suldaanimada, Dagaalkii khaabuur ee ka dhacay Mawsil ayaa looga adkaaday laguna dilay Qilij Arsalaan [23][24]. Muxamad taabaar wuxuu xooga saaray arinta xashaashiinta Qalcad weyn oo ku lahaayeen Asfahaan ayuu ku go'doomiyay mudo bilo ah, Xashaashiinta waxey isku dayeen wado kasta oo ku joojin karaan go'doonka laakin ma ayna helin, ugu dambeyn qalcada waxey ku dhacday gacanta Salaajiqada hogaamiyihii ugu sareeyay xashaashiinta ibni Cadaash ayaana la qabtay waana la maqaar siibay asigoo nool [25].

Weerarada Saliibiyiinta

wax ka badal

Sanadkii 490H (1097) waxaa soo gaaray dhulka Anadool ciidankii Saliibiyiinta ee Yurub ka yimid, hadafkoodana wuxuu ahaa qabsashada dhulka barakeysan, waxayna taageero ka helaayeen Boqortooyada Ruum, waxey go'doomiyeen Niiqiya Caasimadii Salaajiqada Ruum, Suldaan Qilij Arsalaan ayaa ku maqnaa la dagaalanka Daanishmandiyiinta, balse si dhaqso ayuu ugu soo gurmaday caasimadiisa, ciidanka Saliibiyiinta ayuu kula dagaalamay banaanka magaalada laakin wuu awoodi waayay inuu joojiyo go'doonka, ugu dambeyn Niiqiya way is dhiibtay waxeyna u gacan gashay Saliibiyiinta, Qilij Arsalaan wuxuu la hishiiyay Daanishmandiyiinta wayna isbahaysteen, waxey kula dagaalameyn Saliibiyiinta Doorliim, dagaalka ayaa aad u darnaa waxaana soo gaaray Saliibiyiinta ciidamo cusub, taasi oo badashay hab socodka dagaalka ciidankii muslimiinta ayaa jabeen waxa uuna ka tagay Qilij Arsalaan hanti badan oo u gacan gashay Saliibiyiinta, dagaalkan ka dib Salaajiqada waxay baneenyeen magaalooyinka mandiqada, Saliibiyiinta ayaana si fudud ku soo dardaray waxeyna u celiyeen Ruum dhul aad u balaaran[26], waxey qabsadey Quunya (oo Qilij Arsalaan caasimadiisa cusub ka yeeshay), Qeysariya, Durduus iyo Adana, Armanka ayaa ka taageray qabsahada badanaa magaalooyinkaan

ka dib afar bilood oo Saliibiyiinta ku soo qaateen Anadool waxey soo gaareen Andaakiya oo ka mid ahayd magaalooyinka Shaam ugu difaaca adag, Andaakiya waa waqtigaas maamulaayay taliye lagu magacaabo Yaagi Siyaan oo Salaajiqada raacsanaay, waxaa magaalada la galiyay go'doon mudo dheer, ugu dambeyn Saliibiyiinta waxey awoodeyn inay magaalada gudaha u galaan 491H, wayna boobeen waxeyna dileen qaar badan oo dadkeyda ah [27]. Karbogaa gudoomiyaha Mowsil ayaa isku dayay dib u soo cesasahda Andaakiya, wuxuu ku qaaday weerar aad u adkaa laakin wuu ku guul darrestay soo ceshadeyd.

Andaakiya ka dib waxey qabsadeen Qudus 492H oo xasuuq ba'an ka geesteen, horay waxey u qabsadeyn magaalada Ruhaa, sidaas ayeena Saliibiyiinta uga dhisteen Shaam sedex imaaradood.

Kala qeybsanka dawlada iyo burburkeeda

wax ka badal

Dagaalada sokeeyo ee dhamaadka lahayn waxey dadajisay burburka dawlada, ayadoo u qeybsantay imaarado yar yar oo kala ahaa Salaajiqada Shaam, Salaajiqada Ruum, Salaajiqada Ciraaq, Salaajiqada Kirmaan, iyo Salaajiqada Khuraasaan, suldaankii ugu dambeeyay ee ugu awooda badnaa Salaajiqada wuxuu ahaa Axmad Sinjar oo talinaayay laga bilaabo 511H ilaa 552H waxa uuna awooday dib u soo celinta haybada dawlada iyo awoodeed iyo midnimadeyda [28].

Salaajiqadii Ciraaq waxey burburtay kadib iskudaydii khulafada Cabaasiyiinta ee soo celinta awooda khilaafada, Al-Muqtafi ayaana ku guuleestay inuu si buuxdo uga saaro Ciraaq 1152. Suldaankoodii ugu dambeeyay Dogrol seddexaad waxaa lagu dilay Rayyi 1192.

Faraca Salaajiqada ee Shaam wuxuu burbray 1118 markii laga tuuray xilka Suldaan bin Ridwaan waxaana ka dhashay Shaam imaarado yaryar. Faracii khuraasaan waxey ku dhamaadeen Axmad Sinjar dhimashadiisa waxaana bedelay Dawladii Khawaarzamiyiinta. Salaajiqada Kirmaan ayagana waxaa burburiyay qabiilada oguz 1185.

Salaajiqada Ruum oo ahaay kuwii ugu cimriga dheeraay faracyada Salaajiqada waxey noqdeen kuwo hoosyimaada Tataarka 1243, waxeyna soo dhamaatay dawladooda 1303, imaaradaha Anaadooliya ayaa dhaxlay

Salaadiinta

wax ka badal
Naaneysta Magaciisa gaarka Mudo xileedka
Al-Suldaan

Ruknu diin

Dogrol bek 1037–1063
Al-Suldaan

Cadud Al-diin
Abuu shujaac

Alab arsalaan 1063–1072
Al-suldaan
Jalaal Al-Dawla 		Malik shaah 1072–1092
Al-Suldaan
Naasir Al-Duniya wa al-Diin 		Maxamuud bin Malik shaah 1092–1094
Al-Suldaan
Abul Mudafar Ruknu al-Dunya wa al-Diin 		Barkiyaaruuq 1094–1105
Al-Suldaan
Mucizz al-Din 		Malik Shah bin Barkiyaaruuq 1104-1105
Al-Suldaan
Ghiyath al-Dunya wa al-Diin 		Muxamad Taabaar
 1105–1118
Al-Suldaan
Mucizz al-Diin 		Axmad Saanjar 1118–1153
Khwarazmian dynasty replaces the Seljuk dynasty. From 1157, the Oghuz took control of much of Khurasan, with the remainder in the hands of former Seljuk emirs.

xigasho

wax ka badal
  1. ↑ الدولة السلجوقية Archived Maaj 8, 2020 // Wayback Machine، قصة الإسلام، 1 آذار 2011. Archived 2020-03-08 at the Wayback Machine
  2. ↑ Holt, Peter M. Bulletin of the School of Oriental and African Studies. University of London. 47 (3): 501–507. doi:10.1017/s0041977x00113710.  Barameter aan la aqoon |s2cid= ignored (caawin); Maqan ama ebar |title= (caawin)
  3. ↑ كتاب "تاريخ السلاجقة في بلاد الشام" ص28 وص29.
  4. ↑ {{استشهاد ويب|مسار=http://www.hadigh.al-eman.com/%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE%20%D8%A7%D8%A8%D9%86%20%D8%AE%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%86%20%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%85%D9%89%20%D8%A8%D9%80%20%C2%AB%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A8%D8%B1%20%D9%88%D8%AF%D9%8A%D9%88%D8%A7%D9%86%20%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A8%D8%AA%D8%AF%D8%A3%20%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%A8%D8%B1%20%D9%81%D9%8A%20%D8%A3%D9%8A%D8%A7%D9%85%20%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A8%20%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%AC%D9%85%20%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B1%D8%A8%D8%B1%20%D9%88%D9%85%D9%86%20%D8%B9%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D9%87%D9%85%20%D9%85%D9%86%20%D8%B0%D9%88%D9%8A%20%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%B7%D8%A7%D9%86%20%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%83%D8%A8%D8%B1%C2%BB%20(%D9%86%D8%B3%D8%AE%D8%A9%20%D9%85%D9%86%D9%82%D8%AD%D8%A9)/%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A9%20%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%B7%D8%A7%D9%86%20%D9%85%D9%84%D9%83%20%D8%B4%D8%A7%D9%87%20%D9%88%D9%85%D9%84%D9%83%20%D8%A7%D8%A8%D9%86%D9%87%20%D9%85%D8%AD%D9%85%D9%88%D8%AF./i863&d1155166&c&p1%7Cعنوان=فصل: وفاة السلطان ملك شاه وملك ابنه محمود.|نداء الإيمان|موقع=www.hadigh.al-eman.com|تاريخ الوصول=2020-11-15|مسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20201115142321/http://www.hadigh.al-eman.com/الكتب/تاريخ%20ابن%20خلدون%20المسمى%20بـ%20«العبر%20وديوان%20المبتدأ%20والخبر%20في%20أيام%20العرب%20والعجم%20والبربر%20ومن%20عاصرهم%20من%20ذوي%20السلطان%20الأكبر»%20(نسخة%20منقحة)/وفاة%20السلطان%20ملك%20شاه%20وملك%20ابنه%20محمود./i863&d1155166&c&p1%7Cتاريخ أرشيف=15 نوفمبر 2020
  5. ↑ {{استشهاد بكتاب|الأخير1=Fulk (or Fulcher) of Chartres, "Gesta Francorum Jerusalem Expugnantium [The Deeds of the Franks Who Attacked Jerusalem]"|الأول1=republished|editor1-last=Krey|editor1-first=August C.|editor2-last=Duncan|editor2-first=Frederick|عنوان=Parallel Source Problems in Medieval History|تاريخ=1912|ناشر=Harper & Brothers|مكان=New York|صفحات=109–115|مسار=http://www.fordham.edu/halsall/source/cde-jlem.html#fulcher1%7Cتاريخ الوصول=14 June 2019|مسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20140814175951/http://www.fordham.edu/halsall/source/cde-jlem.html%7Cتاريخ أرشيف=14 أغسطس 2014
  6. ↑ {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=الصوري، وليم|مؤلف2=ترجمة: د. حسن حبشي|عنوان=الحُرُوب الصليبيَّة|المجلد=الجُزء الثاني|صفحة=127 - 128|سنة=1992|ناشر=الهيئة المصريَّة العامَّة للكتاب|مكان=القاهرة - مصر|مسار=https://docs.google.com/viewerng/viewer?url=https://books-library.net/files/books-library.net-01181305Hr4A5.pdf&hl=ar%7Cمسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20211228164042/https://docs.google.com/viewerng/viewer?url=https://books-library.net/files/books-library.net-01181305Hr4A5.pdf&hl=ar%7Cتاريخ أرشيف=28 ديسمبر 2021
  7. ↑ أخبار الدول السَلْجُوقية، للحسين، ص 2-3
  8. ↑ {{استشهاد بهارفارد دون أقواس|الصلابي|2006|p=23
  9. ↑ Turan & Özgüdenli 2018, p. 31.
  10. ↑ {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=بارتولد، ڤاسيلي ڤلاديميروفتش|مؤلف2=ترجمة: د. أحمد السعيد سُليمان|عنوان=تاريخ التُرك في آسيا الوُسطى|صفحة=119|سنة=1996|ناشر=الهيئة المصريَّة العامَّة لِلكتاب|مكان=القاهرة - مصر|isbn=977014794X|مسار=https://ia903104.us.archive.org/4/items/ktp2019-bskn11639/ktp2019-bskn11639.pdf%7Cمسار[dead link] أرشيف=https://web.archive.org/web/20210830225141/https://ia903104.us.archive.org/4/items/ktp2019-bskn11639/ktp2019-bskn11639.pdf%7C%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE أرشيف=30 أغسطس 2021
  11. ↑ Islam Encyclopedia Vol 3 p.403-404 Lua error in Module:Lang at line 15: attempt to index field 'lang_name_table' (a nil value). Archived Diseembar 28, 2015 // Wayback Machine Archived 2018-12-26 at the Wayback Machine
  12. ↑ كتاب "البداية والنهاية" لابن كثير، المجلد الخامس عشر ص771 إلى ص790.
  13. ↑ ولاية السلطان السلجوقي ألب أرسلان Archived Oktoobar 29, 2016 // Wayback Machine Archived 2016-10-29 at the Wayback Machine
  14. ↑ كتاب "الدولة العباسية: من الميلاد إلى السقوط" لمحمد قباني، الطبعة الأولى 2006، "دار وحي القلم" - دمشق، سوريا.
  15. ↑ Template:استشهاد ويب
  16. ↑ كتاب "الحروب الصليبية في المشرق" لسعيد أحمد برجاوي، الطبعة الأولى 1984م، دار الآفاق الجديدة - بيروت، لبنان.
  17. ↑ كتاب "الكامل في التاريخ" لابن الأثير، المجلد العاشر ص37 إلى ص67 ("ذكر فتح ألب أرسلان مدينة آني وغيرها من بلاد النصرانيّة" وغيرها..)، دار صادر - بيروت - 1979.
  18. ↑ كتاب "الحروب الصليبية في المشرق" لسعيد أحمد برجاوي، الطبعة الأولى 1984م، دار الآفاق الجديدة - بيروت، لبنان.
  19. ↑ كتاب "تاريخ السلاجقة في بلاد الشام" ص14 إلى ص19.
  20. ↑ موسوعة التاريخ الإسلامي، لمحمود شاكر، المجلد السادس، الدولة العباسية -الجزء الثاني-، الناشر: المكتب الإسلامي، الطبعة السادسة 1421 هـ-2000 م، ص 214
  21. ↑ 21.0 21.1 Template:استشهاد ويب
  22. ↑ Template:استشهاد ويب
  23. ↑ Kala xiriir halkaan
  24. ↑ Template:استشهاد بدورية محكمة
  25. ↑ Template:استشهاد ويب
  26. ↑ كتاب "قصة الحروب الصليبية: من البداية إلى عماد الدين زنكي" لراغب السرجاني، ص84 إلى ص100 ("الصدام مع السلاجقة الروم").
  27. ↑ كتاب "الجهاد والتجديد في القرن السادس الهجري" لمحمد حامد الناصر، ص98، مكتبة الكوثر، الطبعة الأولى 1998 م.
  28. ↑ كتاب "زبدة التاريخ" للحسيني، ص180.
Waxaa laga keenay "https://so.wikipedia.org/w/index.php?title=Salaajiqada_waaween&oldid=264393"