Oodweyne
Oodweyne(af Ingriisi: Odweine, af Carabi: أودواين) waa magaalo ku taalo dalka Somaliland, waxayna ku taala badhtamaha wadada Hargeysa iyo Burco. Magaalada waxaa dagan, dad lagu qiyaaso 30,000 oo qof. magaalada waxaa ku wareega, buuro iyo dooxyo biyo mareen ah, sida oo kale waxa ay degmadani caan ku tahay, dhul daqsineedka iyo beero labadaba.
Oodweyne Oodweyne أودواين | |
|---|---|
Magaalo | |
 Flag | |
.svg)  Oodweyne Waxay Somaliland kaga taal. | |
| Dalka | File:Flag of somalia.svg Somaliland |
| Gobol | Daadmadheedh |
| Degmo | Oodweyne |
| Joogga | 1,037 m (3,402 ft) |
| Tirada dadka | |
| • Dhammaan | 450,031 |
| Aag saacadeed | UTC+3 (EAT) |
| Furaha | +25263 z(Somaliland) |
Oodweyne Magaalo madaxda Gobolka Daadmadheedh, waxaana ay degmanimada qaadatay 1963, waxaana magaaladan gudaheeda deggan dad lagu qiyaaso 30,000 oo qof. Magaalada Oodweyne waxaa ku wareegsan buuro qaddiimi ah, sida buurta Qargabil, oo ah goob laga helo aasaaro qaddiimi ah. Oodweyne waa magaalo facweyn oo ay degsiimadeeda ku aroorayso qarniyadii dhexe, waxaanay isku xidhi jirtay ganacsigii u kala gooshi jiray Hawdka iyo magaalada Berbera. Oodweyne waxa ay ka mid ah tahay meelihii ugu horreeyay ay timaado ganacsato shisheeye, waxaana degganaa qarniyo badan ganacsato Carab iyo Hindi ah, kuwaas oo ay ilaa maanta ay hantidoodii magaalada ku dhex yaalliin.
Magaaladani waxa lagu xasuusta kaalintii ay ka ciyaartay halgankii Gobonnimo doonka Somaliland ee lagu la diriray gumaystihii Ingiriiska, waxaana Magaalada Laanmullaaxo ee Degmada Oodweyne sannadkii 1956 laga aasaasay Ururkii Gobonnimo doonka ahaa ee Xisbullaahi. Sida oo kalena waa meelihiu ugu horreyay ee laga taakuleeyo halgankii Daraawiishta ee Sayid Maxamed Cabdulle Xassan. Waxa sidoo kale magaalada Oodweyne ay qayb laxaad leh ka qaadatay halgankii SNM.
Magaalada Oodweyne waxa ay caan ku tahay beeraha iyo daaqsinka xoolaha, waxaana dhulka ay Degmadu xukunto mara toddoba tog oo waaweyn, kuwaas oo baryihii hore looga soo dhaan doonan jiray dhulal aad u fog. Bulshada ku dhaqan Magaalada Oodweyne waa dadkii ugu horeeyay ee debadda u dhoofiya xoolo nool muddo hadda laga joogo qarni, sida oo kale na waa meeshii ugu horreysay Gayiga Soomaalida ee laga qodo barkad ama baraage.
Xoolaha
Degmada Oodweyne deegaan ahaan badiba dadka ku nooli waa dad xoolo dhaqato ah, waxaana ay dadku dhaqdaan noocyada kala duwan ee xoolaha, kuwaas oo ay ugu mudan yihiin, Geel, adhiga iyo gammaanka. Waxaana deegaanka Oodweyne ku dhaqan badiba xoolaha ugu badan ee Soomaalida, walow ay hadda Soomaalidu badankeed ay ka soo xeeroodeen miyigii oo ay dhanka magaalooyinka u diga-rogteen, haddana waa dhif iyo naadir qof Reer Oodweyne ah oo aan xoolo miyi lahayn, waxaana ay dadka Reer magaalka ahi ay xoolaha u dhibtaan dadka ay qaraabada yihiin ee Reer miyiga ah, si ay ugu hayaan maadaama aanay ugu dhaqmayn gudaha magaalada. Waxaana xusid mudan, in Sheekh Axmed-Sayid Sheekh Muuse oo Reer Oodweyne ahaa uu bilowgii qarnigii 20aad xoolo-nool u dhoofiyay wadamada Carabta, ganacsigaas xoolaad na waa ganacsigiisa ugu horreeyay ee qof soomaali ahi Deegaanka soomaalida meel ka baxsan oo xoolo ugu dhoofiyo.
Beeraha
Oodweyne, kaliya ma aha deegaan xoolo dhaqasho oo kaliya, balse sida oo kale waa deegaan beereed, dadka ku nool deegaanka Oodweyne iyo guud ahaan ba Gobolka Daadmadheedh waa dad xoolo-dhaqato beeralay ah, waxaana uu deegaanka Oodweyne caan ku yahay dhul ku habboon waxbeerashada oo ciddiisuna tahay ciidsan oo waxbeerashada ku wacan, waxaana tijaabo ay sannadkii 2011 sameysay Haayadda qaramada midoobay u qaabilsan beeraha ee FAO[1] ay warbixin ku sheegtay in uu deegaanka Oodweyne kaalmaha hore kaga jiro dhanka deegaanada ku habboon waxbeerashada.
Oodweyne waxa uu leeyahay dooxooyin aad u badan u ay dadku wax ku beertaan xilliyada roobka ee ay aanay abaaruhu jirin. Waxaana dooxooyinkaas dhulbeereedka ahna ka mid ah: Dooxooyinka Gubato, Beerato, Gosol, Xaaxi, Galoolay, Qalloocato, Gatiitalay, iyo qaar kale oo la mid ah. Dadku waxyaalaha u badan ee ay beertaan waxaa ka mid ah, Garow, digir, sinsin, xabxab, shamaam, liin, canbe, iyo bal ay ugu talo galeen in ay xoolaha siiyaan xilliyada abbaaraha. Waxaa sida oo kale deegaanka Oodweyne mara 7 tog/doox oo waaweyn kuwaas oo marka ay biyuhu ku soo dhacaan ay dadka iyo duunyaduba ka faaideystaan - walow aan looga faaiideysan sidii ay ahayd in looga faaideysto.
Waxaa sida oo kale Oodweyne deegaankiisa ku yaalla banan dhawr ah oo ay xooluhu daaqaan, kuwaas ay ka mid yihiin, Banka Tuunyo, Banka Aroori iyo Banka Dulcad.
Waxbarashada
Oodweyne waxa ay caan ku ahayd badhtimihii iyo dabayaaqadii qarnigii tagay ee 20aad, dhanka waxbarashada, waxaana looga soo Waxbarasho doonan jiray guud ahaan daafaha deegaanada Soomaalida, waxaana gudaha magaalada Oodweyne ku yaallay, dugsigii dhexe ee ugu magaca iyo meeqaamka weyna deegaanka Soomaalida. Dugsiga Sheekh, haddii aad maqasho waxa soo raaci jiray Dugsiga Oodweyne, waxaana dugsigan waxbarasho ahaan loo gu keeni jiray ardayda imtixaanka kaalmaha ugu sarreysa ka gashay. Waxaana u ahaa dugsigani mid Boodhan ah oo ay ka aflaxeen badiba haldoorkii iyo hoggaankii ummadda Soomaaliyeed min ilaa Raas kaanbooni ilaa min raas caseyr. Waxaana ay haldoorkii dugsigan ka baxay aannu hal tusaale ugu soo qaadan karnaa Sheekh Mustafe Xaaji Ismaaciil Haaruun.
Halganka:
Degmada Oodweyne waxa ay bilowgii ba kaalmaha hore ka gashay halgankii lagu la diriray gumaystihii Ingiriiska, waxaana dabayaaqadii qarnigii 19aad deegaanka ka kacay halyeeyo ka dhiidhiyay heeryada gumaystihii Ingiriiska, kuwaas oo awood, arrin iyo af ba ku diriray. Waxaana xusid mudan, bilashadii qarnigii 20aad in ay Oodweyne ahayd goobtii ugu horeysay ee lagaga dhawaaqo aasaaska ciidankii iyo cudaddii Darawaashta, waxaana halkaas la isugu keenay xoogaggii ugu horreeyay ee lagu bilaabo halganka, ciidankaas oo ka ahaa soo jeeday beelahii deegaankan KU dhaqnaa kuwaas oo ay tiradoodu gaadhaysay 3000 oo halgamaa. Waxaana hawshaas abaabulkeeda lahaa Suldaan Nuur Axmed Ammaan oo ku noolaa Dariiqada Xaaxi oo 11 KM dhan ka galbeed kaga beegan magaalada Oodweyne.
Sida oo kale waxa ay magaalada Oodweyne kaalin aad u sarreysa ay kaga jirtaa halgankii Jabhadda SNM, Waxaana saraakiishii ugu magaca weynayd ay ka soo jeedeen Oodweyne, sida Lixle, Haragwaafi, Maxamed-Cali, Axmed-Mire, Madaxdiin, iyo kuwo kale oo la mid ahiba. Waxaana ay magaalada Oodweyne ahayd goobihii ugu badnaa ee ay ka dhaceen Dagaalladii ugu qadhaadha iyo iska horimaadyadii ugu adkaa ee dhex maray ciidamadii Siyaad Barre iyo Jabhaddii hubaysayd ee SNM. Waxaana ay dagaaladaasii magaalada Oodweyne ka dhigeen goob Laga guuray oo ay madaafiicdu daarahaeedii iyo deegaankeediiba burburiyeen, waxaana markii dalka lagu soo noqday ay ay magaalada Oodweyne u ekayd xero ciidan oo aan abid shacab ku noolaanin. Waxaana goob walba yaallay hadhaagii walxihii dagaalka ka soo hadhay, sida gaarayaal gubtay, qaar, xumaaday, hub meel walba yaallay, qasharro, baaruud, iyo miinooyinka iyo banbooyin dhulka hoostiisa lagu duugay, kuwaas oo markii danbena khasaare naf iyo maal ba leh u geystay dadkii rayidka ahaa ee iyagu magaalada soo guryo noqday.
Shiidaalka
Oodweyne waxa uu ka mid ah yahay deegaanada lagu tuhmaayo inuu ku jiro shidaalka ugu badan ee loo filaayo inuu ku duugan yahay deegaanada soomaalida ee xeebta ka soo rogan[2]. Waxaana Shirkadda sahamiska shiidaalka ee Genel Energy [3]ay sheegtay, in baloogga Oodweyne ee SL10B13 laga qabo rajo aad u wacan oo ah in laga helo wax ka badan 5 bilyan oo foosto sida ay u badan tahay, taas oo ay ku aqiinsadeen tarjumaadda xog-helidda seismic 2D oo la dhammaystiray Janaayo 2018. [4]
Dadka caanka ah ee ku dhashay Oodweyne wax ka badal
| Magaca | Meeqaamka |
| Suldaan Diiriye Sugulle | Madax Dhaqameedkii Soomaalida ugu caansaa |
| Maxamed Xaaji Ibraahin Cigaal | Madaxweyne ugu horreeyay Somaliland |
| Axmed-Sayid Sheekh Muuse | Aasaasihii Ururka Xisbullaah 1956 |
| Maxamuud Axmed Cali | Aabbah Waxbarashada Soomaalida |
| Cali Sugulle Duncarbeed | Abwaanada ugu caansan Soomaalida |
| Maxamed Axmed Kuluc | Fannaaniinta ugu caansan Soomaalida |
| Maxamed Xaaji Muuse Haragwaafi | Halgamayaashii ugu caansanaa SNM |
| Maxamed-Cali Dalmar | Halgamaagii ugu caansanaa SNM |
| Ismaaciil Sh. Axmed Cagaf | Abwaanada ugu caansan Soomaalida |
| Yuusuf Jaamac Bullaale Madaxdiin | Saraakiishii Ururka SNM |
Tixraac wax ka badal
- ↑ https://www.faoswalim.org/so/ag_documents?page=1
- ↑ https://genelenergy.com/operations/pre-production/somaliland/
- ↑ https://www.bbc.com/somali/articles/c6p9q5j1z59o
- ↑ https://genelenergy.com/wp-content/uploads/2020/08/genel-somaliland-aow-presentation.pdf
- ↑ https://web.archive.org/web/20170728203029/https://docs.unocha.org/sites/dms/Somalia/UNDP-POP-RURAL-URBAN%202005.pdf
- ↑ "Nuqul Archive" (PDF). Waxaa laga kaydiyay the original (PDF) 2020-10-13. Soo qaatay 2023-12-13. Barameter aan la aqoon
|ciwaan=ignored (caawin) - ↑ https://books.google.so/books?id=cTtyAAAAMAAJ&q=Oodweyne&redir_esc=y
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Somaliland
- ↑ https://shinbiralay.wordpress.com/
- ↑ https://so.wikipedia.org/wiki/Maxamed_Cigaal