al-ashraf abu nasri qaansuu alguuri alsharkasi (afka carabiga: الأشرف أبو النصر قانصوه الغوري الجركسي) oo ka mid ah boqorada mamaaliikta ee bujiyiinta[1], wuxuu ka mid ahaa adoomada ashraf qaaytibaay, wuu xureeyay waxa uuna kamid dhigay ilaaladiis gaarka ah, kadib dhoor jago ayuu qabtay [2] xiligii ashraf janbulaad waxaa loo magacaabay waziir, waxaa loo doortay suldaanka mamaaliikta 906 H ku beegan 1501 xilkaas uu haayay ilaa lagu waayay dagaalkii maraj daabiq 1516. Wuxuu aad u daneenjiray dhismaha, asigoo ka tagay dhismooyin badan sida wakaalada alguuri, kooxda alguuri

Al-Ashraf Qaansuu al-Guuri
Suldaanka mamaaliikta ee masar iyo shaam
Sawirka Al-Ashraf Qaansuu alguuuri, by Paolo Giovio (1483–1552).
suldaanka mamaaliikta
Xilka20 April 1501 – 24 August 1516
Ka horeeyayAlcaadil duumaan baay
Ku xigayDuumaan baay
DhashaySanadkii 1441
Dhintey24 August 1516 (da'diisu 75–76)
Dabiq, u dhaw xalab, Siiriya
Xaaska
  • Khawand Baysiwar[3]
  • Khawand Fatima[4]
SaldanadDawladii Mamaaliikta
DiintaSunni Islam

Qabashadiis xilka wax ka badal

Wuxuu xilka qabtay xilli duruufo adag ee wajaheesay dawlada, waxaa xoogeestay talyaasha mamaaliikta ayagoo bilaabay inay salaadinta kee doonaan doortaan hadana mudo yar kadib siibaan 1496 ilaa 1501 shan suldaan ayaa la siibay, alcaadil duumaan baay markee siibeen waxay magacaabeen qaansuu alguuri [5] ayagoo is dhahaayay waa qof da' ah lixdan jira inaa siibtaan wey fududahay, waxay kufariisiyeen carshiga asigoo oonaya dalbanaayana inee dilin hadee nacaan xukunkiisa uu diyaar u yahay inuu iskiis uga dago, balse qaansuu alguuri markuu xilka ku fariistay wuxuu la yimid waji cusub waxa uuna ku guuleestay qaar badan oo ka mid ah talyaashi inuu masaafuriyo iyo in awooda dawlada si buuxda uu gacanta ugu dhigo, wuxuu soo rogay canshuur badan markii burtaqiiska ee heleen jid cusub oo uga maarmeen inuu ganacsigooda maro masar

La dagaalanka burtaqiiska wax ka badal

wuxuu ahaa burtaqiiska inuu helay jidka ra'su rajaa saalix 1488 taasi oo keentay inuu ka wareego marinka ganacsiga yurub dhanka masar oona soo gaarto qasaaro culus intaas kuma sii harin burtaqiiska ee wuxuu burtaqiiska qabsaday dakado dhaca cumaan bariga afrika, iiraan, yaman iyo hindiya waxayna sameesteen qalcado adag, muslimiinta meelahaas daga ayee u geesteen dhibaatooyin badan, dawladaha islaamka ee hindiya ayaa garab ka dalbay mamaaliikta, usduulka mamaaliikta oo hogaamiye ka ahaa xuseen kurdi ayaa u dhaqaaqay hindiya 1507 [6], mamaaliikta iyo dawlada kajaraad ee hindiya oo iskaashanaya ayaa ku jabiyeen burtaqiiska dagaalkii shawl 1508 [6] [7] balse burtaqiiska oo careesan ayaa soo rogaal celiyay waxa uu kaga adkaaday mamaaliikta dagaalkii diyuu 1509, usduulka mamaaliikta ayaana ku burburay dagaalka[8].

Dagaalada ee mamaaliikta laga galeen burtaqiiska Kaliya mamaaliikta waxay ku guuleesteen bada cas inay ka hor istaagaan burtaqiiska, burtaqiiska waxa uu noqday awooda heesata ka ganacsiga badweynta hindiya

Dagaalkii maraj daabiq iyo yoolka qaansuu alguuri wax ka badal

Mamaaliikta iyo cusmaaniyiinta markii hore xiriirkoodu aad buu u fiicnaa balse furashada Qusdandiiniya iyo guulaha waaween ee cusmaaniyiinta gaareen kadib waxay u arkeen mamaaliikta inay qalqal galineeso maqaamkeeda hogaaminita caalamka islaamiga [9], intii uu bayazid labaad suldaan ka ahaay cusmaaniyiinta xiriir fiican ayee yeesheen xitaa markuu caasiyay ququud oo yimid masar qaansuu alguuri ayaa ka shaqeeyay inuu la hishiiyo aabihiis [10] , balse markuu qabtay saliim xilka waxay isku bedeshay saaxiibtinimadood colaad, saliim oo damacsanaa mideynta caalamka islaamiga ayaa ku eedeeyay mamaaliikta inay dhabarka ka toogeen markii uu ku maqnaa la dagaalanka safawiyiinta[11],

qaansuu alguuri oo ku sifeesnaa qof daalim ah xoolaha umada xaq dara ku cuna waxay keentay in dadka ay ka raadsadaan cadaalad cusmaaniyiinta, culumada xalab ayaa saliim ka dalbay inuu soo gaaro, kheyr bek oo ahaa taliyaha xalab ayaa hoos kala xiriiray saliim waxaa magaalooyin badan u goosteen dhanka cusmaaniyiinta, suldaan saliim ayaa ciidankiis la soo aaday mamaaliikta, qaansuu alguuri asna wuu soo baxay waxaana la socday khaliifka cabaasiyiinta, qaadiyaasha afarta madhab iyo culumada suufiyada [12] , waxay labada ciidan ku kulmeen maraj daabiq 1516 [13][14], dagaalka markuu kululaaday kheyr bek dib u baxay, ciidanka mamaaliikta ayaa kala daatay qaansuu alguuri ayaa isku dayay inuu isku keeno balse wax kama tarin, cusmaaniyiinta ayaa ku guuleesteen dagaalka khaliifka cabaasiyiinta almutawakil calalaah ayaa lagu qabtay dagaalka,

qaansuu alguuri ayaa la waayay meeshuu ku dambeeyay waa leesku qilaafay, xogaha qaar ayaa leh waxaa ku dhacay cudurka faalij uu horay u qabay biyo ayuu cabay markiiba wuu dhintay, qaarna waxay leeyihiin inuu ka naxay madfac ku ag dhacay uuna jiiftay geed hoostiis durbadii uu ka dhintay isla saacadaas, qaar waxay leeyihiin wuu is dilay

Dagaalka kadib waxay weesay mamaalikta dhamaan magaalooyinka shaam sida xalab dimishiq, beetul maqdis, ximsa iyo andaakiya.

Hal sano kadib 1517 waxay galeen cusmaaniyiinta masar ayagoo dileen suldaankii xilka uga dambeeyay qaansuu duumaan baay, waxaa sidaas ku dhamaatay dawladii mamaaliikta

xigasho wax ka badal

  1. The Encyclopedia of World History: The Postclassical Period, 500–1500 Archived 2008-08-12 at the Wayback Machine
  2. قانصوه الغوري | الموسوعة العربية Archived Mey 30, 2020 // Wayback Machine Archived 2020-05-30 at the Wayback Machine
  3. Ḥamzah, K. Universal Publishers. p. 118. ISBN 978-1-59942-922-9.  Maqan ama ebar |title= (caawin)
  4. Winter, M.; Levanoni, A. The medieval Mediterranean peoples, economies and cultures, 400-1500. Brill. p. 279. ISBN 978-90-04-13286-3.  Maqan ama ebar |title= (caawin)
  5. {{استشهاد بكتاب|عنوان=بدائع الزهور في وقائع الدهور|تاريخ=|ناشر=|مؤلف1=محمد بن اياس الحنفي|مؤلف2=|editor1=|لغة=العربية|مكان=|الأول=|via=|عمل=|
  6. 6.0 6.1 Firearms: a global history to 1700 by Kenneth Warren Chase p.103ff Archived 2017-03-23 at the Wayback Machine
  7. "The Mamluk fleet was warmly greeted at Diu by its governor, Malik Ayyaz, a Russian Mamluk who had found favor with the king of Gujarat. Gujarat, which traded mainly through the Red Sea and Egypt, continued to resist the Portuguese" in A military history of modern Egypt: from the Ottoman Conquest to the Ramadan War by Andrew James McGregor p.20 Archived 2019-12-16 at the Wayback Machine
  8. Islam at war: a history by George F. Nafziger, Mark W. Walton p.69 Archived 2014-06-27 at the Wayback Machine
  9. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1= طقّوش، مُحمَّد سُهيل|عنوان= تاريخ العثمانيين: من قيام الدولة إلى الانقلاب على الخلافة|إصدار= الثالثة|صفحة= 162 - 164|سنة= 1434هـ - 2013م|ناشر= دار النفائس|الرقم المعياري= 9789953184432||تاريخ الوصول= 28 نيسان (أبريل) 2019م|مكان= بيروت - لُبنان|مسار=https://ia600309.us.archive.org/19/items/ottn_hist7/ottoman.pdf%7C مسار أرشيف = https://web.archive.org/web/20190428194857/https://ia600309.us.archive.org/19/items/ottn_hist7/ottoman.pdf |
  10. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=ابن إيَّاس، أبو البركات زين العابدين مُحمَّد بن أحمد الحنفي الناصري القاهري|عنوان=بدائع الزُهُور في وقائع الدُهُور|صفحة=152 - 155|سنة=1404هـ - 1984م|ناشر=الهيئة المصريَّة العامَّة لِلكتاب|مكان=القاهرة - مصر|المجلد=الجُزء الرابع|مسار=https://ia800300.us.archive.org/20/items/WAQ17749/04_17752.pdf%7Cمسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20200918223338/https://ia800300.us.archive.org/20/items/WAQ17749/04_17752.pdf%7C
  11. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=البكري المصري ،شمس الدين مُحمَّد بن أبي السُرُور|عنوان= الكواكب السائرة في أخبار مصر والقاهرة|صفحة= 18|سنة= 1055هـ|مسار= https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b110010884/f25.item%7Cمسار أرشيف= https://web.archive.org/web/20210704223117/https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b110010884/f25.item%7C
  12. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=ابن إياس، زين العابدين أبو البركات مُحمَّد بن أحمد الحنفي الناصري القاهري|عنوان=بدائع الزُهُور في وقائع الدُهُور|المجلد=الجُزء الخامس|صفحة=60 - 64|سنة=1404هـ - 1984م|ناشر=الهيئة المصريَّة العامَّة لِلكتاب|مكان=القاهرة - مصر|مسار=https://ia600300.us.archive.org/20/items/WAQ17749/05_17753.pdf%7Cمسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20220411120242/https://ia600300.us.archive.org/20/items/WAQ17749/05_17753.pdf%7C
  13. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=ابن إياس، زين العابدين أبو البركات مُحمَّد بن أحمد الحنفي الناصري القاهري|عنوان=بدائع الزُهُور في وقائع الدُهُور|المجلد=الجُزء الخامس|صفحة=68 - 71|سنة=1404هـ - 1984م|ناشر=الهيئة المصريَّة العامَّة لِلكتاب|مكان=القاهرة - مصر|مسار=https://ia600300.us.archive.org/20/items/WAQ17749/05_17753.pdf%7Cمسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20220411120242/https://ia600300.us.archive.org/20/items/WAQ17749/05_17753.pdf%7C
  14. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=عُمر، عُمر عبد العزيز|عنوان=تاريخ المشرق العربي (1516 - 1922)|صفحة=76 - 77|سنة=1408هـ - 1984م|ناشر=دار النهضة العربيَّة|مكان=بيروت - لُبنان|مسار=https://ia803100.us.archive.org/28/items/ktp2019-bskn11525/ktp2019-bskn11525.pdf%7Cمسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20220411120242/https://ia803100.us.archive.org/28/items/ktp2019-bskn11525/ktp2019-bskn11525.pdf%7C