Wikipedia

Cabdulaahi bin zubeyr

Cabdulaahi bin Zubeyr Al-Asadi Al-Qurashi [1H-73H] (Afka Carabiga; عبدالله بن الزبير الأسدي القرشي) wuxuu ka mid ahaa Saxaabada yaryar, waxaa dhalay saxaabiga weyn ee Zubeyr bin Cawaam oo ka mid ah Cashara Mubashiriin, hooyadiina waa gabadhii Abii Bakar Asma binti Abii Bakar.

Cabdulaahi bin Zubeyr
عبد الله بن الزبير
Saxaabi
xog ku saabsan
Aabihiisa: Zubeyr bin Cawaam
Hooyadii Asmaa binti Abii Bakar
Dhashay: 1aad hijriga
Ku dhashay: Makka
Diintiisa: Islaam
Xaaska Tamaadar binti Manduur, Zajla binti Manduur
Ilmahiisa Khubeyb, Xamza, Cabaad
Walaalihiis Muscab bin zubeyr, Curwa bin zubeyr,
Dhintay: 73H
Ku dhintay: Makka

Bilaawgiisa wax ka badal

Waxa uu ku dhashay Cabdulaahi magaalada Madiina bisha Soon fur sanadkii 1aad ee hjirada [1], Hooyadii Asma ayaa ahayd inay ka soo hajirtay Makka ayadoo uurkiis sida, Wuxuuna ahaa canugii ugu horeeyay ee Muhaajiriinta ugu dhasha Madiina, taasi oo ku farxeen muslimiinta maadaama mudo canug u dhalan heer laga dhahay Yahuuda Madiina aa sixirtay [2], Hooyadii ayaa u geesay Nabiga scw wuxuu u af galiyay timir wuuna barakeeyay, magaca cabdulaahi ayuuna u bixiyay oo awowgiis Abuu bakar ayuu ugu magac daray [1].

Wuxuu ka soo jeeday ibni zubeyr qoys ilaahay barakeeyay oo sharaf iyo sareyn u dhameystiray:-

Aabihiis waa Zubeyr bin Cawaam oo ka mid ahaa Tobanka saxaabi ee janad loogu bishaareeyay

Hooyadiisna waa Asmaa inantii uu dhalay Abuu bakar

Caa'isha xaaskii Rasuulka scw waxey ahayd habaryartiisa

Abuu bakar wuxuu u ahaa awowgiisa xaga hooyo

Safiya binti Cabdi mudalib eedada Nabiga scw waa ayeydii dhashay aabihiisa

Khadiija xaaskii u horeesay ee Rasuulka scw waxey ahayd eedada aabihiis.

Barbaaristiisa wax ka badal

Wuxuu ahaa Cabdulaahi bin Zubeyr mid mar walba ku laab laabta guriga habaryartiisa Caa'isha intuu noolaa Nabiga scw. Maalin ayuu Nabiga scw toobin isku sameeyay wuxuuna faray Cabdulaahi inuu soo daadiyo dhiiga, goortuu banaanka u soo baxay ayuu cabay Cabdulaahi dhiigii, markuu soo laabatay Nabiga scw ayaa weydiiyay wuxuu ku sameeyay, Cabdullaahi wuxuu dhahay "Meel aan cidno ka gaareyn ayaa yeelay" Nabiga scw oo dareen galay ayaa dhahay "Miyaad cabtay?!" wuxuu ku jawaabay Cabdulaahi "Haa" wuxuu dhahay Nabiga scw "Maxaa u cabtay? Hoog ayaa dadka ka heli doontaa, ayagana hoog ayee kaa heli doonaan" [3].

Wuxuu ku timaamnaa yaraantiisa geesinimo, Maalin ayaa dadka qaar waxey u ishaareen Nabiga scw inuu la mubaayacoodo ilmaha saxaabada si barako uga helaan hadhowna magac ugu noqoto waxaa la keenay ilmo ay ku jiraan Cabdulaahi bin jacfar Cabdulaahi bin zubeyr iyo Camar bin Abii Salama gadaal ayee u laabteen, ibni zubeyr ayaa soo galay Nabiga ayaa dhoola cadeeyay wuxuuna dhahay "waa aabihiis wiilkiis" [4]. Mar kale Cumar bin Khadaab ayaa soo maray ilmo ciyaarayaan uu ibni zubeyr ku jiro markey akeen way kala carareen, ibni zubeyr ayaana istaagay, Cumar ayaa ku dhahay "Maxaa u la carari waasay?" Wuxuu ku jawaabay ibni zubeyr "Dambi aa galay oo kaaga baqa ma jiro, wadadana ciriiri maahan oo kuu baneeya"[5].

Ka qeyb galkiisa dagaalada wax ka badal

Ibni Zubeyr wuxuu xaadiray Dagaalkii Yarmuuk Inkastoo uu dagaalka ka qeyb galin da'diisa oo yar awgeed [6], hadana dadka dhaawacmay ayuu saacidaayay [7].

Xiligii Cusmaan Ibni Zubeyr wuxuu ku jiray ciidan gurmad ah oo qeyb ka noqday Furshada Ifriiqiya oo Cabdullaahi bin Sacad hogaamiye ka ahaa, hogaamiyhii Ruum Jarjiir ayaa waxa uu shaaciyay in qofka dila hogaamiyaha Muslimiinta Cabdulaahi bin Sacad uu isku siin doono gabadhiisa iyo waxey wadato oo adoomo iyo hanti ah, Cabdullaahi bin Sacad ayaa markuu ogaaday wuxuu dhahay «Qofkii dila Jarjiir waxaa siina gabadhiisa iyo waxey wadato», Cabdulaahi bin Zubeyr oo la jiraan sodon dagaalyahano ah ayaa wuxuu dhax jeexay safafka gaalada wuxuuan fursad ku helay Jarjiir wuuna dilay, ciidanka muslimiinta ayaa aad ugu farxeen weyna jabiyeen Ruum [8]. Kadib wuxuu Ibni zubeyr ka sii qeyb qaatay dhamaystirka Furashada Ifriiqiya, Cabdullaahi bin Sacad ayaana u diray Cusmaan inuu ugu bishaareeyo furshada Ifriiqiya [9].

Ibni Zubeyr wuxuu ka mid noqday dadkii Cusmaan u xilsaaray qorista musxafyada Qur'aanka [10].

Maalintii khaliifka muslimiinta Cusmaan bin Cafaan ku hareereeyeen gurigiisa falaagadii xukunkiis diidaneyd Ibni zubeyr wuxuu juray dadkii difaacay oo ka hor dagaalamaayay, waxaana soo gaaray dhaawacyo halis ah, asigoo la sida ayaana laga soo bixiyay [11].

Dilka Cusmaan waxa uu kala qeybiyay safafka muslimiinta, Ibni zubeyr wuxuu la safatay garabka aabihiis Zubeyr, Dalxa iyo Caa'isha ee ka soo horjeeday Cali, Dagaalkii Ratiga ayuuna ka qeyb galay wuxuu maalinkaas isku taagay Maalik Ashtar oo ahaa dagaalyahan carbeed labadooda ayaana isla dhaceyn ibni Zubeyr wuxuu ku qeyliyay "War i dila, Maalikna haleyla dilo" markii damba wey kala tageen, waxaa ka soo gaaray Ibni zubeyr dagaalkaas sagaal iyo toban dhaawacyo waxaana laga soo dhax helay dadka dhintay, Caa'isha waxey u balan qaaday qofkii ugu bishaareeyo noloshiisa 10 kun oo Dirham, markii ay indhaha saartay waxey la dhacday sujuudu shukri jaceylka ay u qabto awgiis [12].

Xiligii Mucaawiya uu talada haayay wuxuu Ibni zubeyr qeyb ka noqday jihaadka ka scoday Ifriiqiya ee uu waday talye Mucaawiya bin Xudeyj [13]. Sanadkii 49H Ibni zubeyr wuxuu ku juray ciidankii Yaziid ee go'doomiyay Qusdandiiniya [14].

Kacdoonka ka dhan ah Yaziid wax ka badal

Khaliif Mucaawiya wuxuu dhintay sanadkii 60Hwaxaana khilaafada loo magacaabay wiilkiisa Yaziid, Xuseen bin Cali iyo Cabdulaahi bin Zubeyr waxey diideen khilaafada Yaziid, Yaziid wuxuu u qoray gudoomiyaha Madiina Waliid bin Cutba inuu si qasab ah beycada uga qaado Xuseen iyo ibni Zubeyr, wuxuu siiyay gudoomiyaha hal habeen, ibni Zubeyr iyo Xuseen habeenimadii waxey aadeen Makka [15], intii ay Makka joogeen Xuseen waxaa u timid waraaqo ka socotay reer Ciraaq oo dalbanaayay inuu u yimaado oo khilaafada u doortaan, Xuseen wuxuu aaday Ciraaq Inkastoo uga digeen Saxaabo badan aaqirkii wuxuu ku dhintay Karbalaa sandkii 61H.

Xuseen ka dib Yaziid wuxuu xooga saaray arinta ibni zubeyr wuxuuna dhaar ku maray in la horkeeno asigoo silsiladeysan, ibni zubeyr asaga wuxuu ka faaideystay dilka Xuseen waxa uuna dadka ku kiciyay Umawiyiinta, markiiba wuxuu helay koox garab istaagta oo ay ka mid yihiin Miswar bin Makhrama iyo Cabdulaahi bin Safwaan, waxaana loo bixiyay ibni zubeyr "Kii magan galay beydka" [16].

Waxa uu gaaray ibni zubeyr xajka inuu la xajin Umawiyiinta [17], bal wuxuu u diiday Umawiyiinta inay tujiyaan dadka reer Makka [18], arintaan ayaa ku kalifaty gudoomiyaha Madiina Camar bin Saciid inuu u diro ciidomo gaaraya 1000 askari Makka, waxaana ciidanka hogaamiye ka ahaa Camar bin Zubeyr walaalka Cabdulaahi bin Zubeyr, balse Ibni Zubeyr iyo ciidankiisa ayaa jabiyeen waxeyna qabteen Camar bin Zubeyr, Cabdulaahi bin Zubeyr wuxuu istaajiyay walaalkiis dadka hortood asigoona amray inay ka goostaan dulmiga uu u geystay intuu ahaa talyaha ciidamada Umawiyiinta, garaaca ayuuna u dhintay [19].

Sanadkii 63H reer Madiina ayaa ku biireen kacdoonka ka dhanka ah Umawiyiinta waxeyna toos uga baxeen daacadooda, Yaziid wuxuu soo diray ciidan uu hogaaminayay Muslim bin Cuqba asigoo faray inay ka bilaabaan Madiina kadibna ay aadaan Ibni zubeyr, Madiina markey yimaadeen waxey ka geesteen xasuuq ba'an ayagoo baneestay sedex bari oo kufsi, dil iyo boob ka wadeyn, ka dib Makka ayee soo aadeen waxaa dhax ku dhintay hogaamiyaha ciidanka Muslim bin Cuqba, Xusayn bin Numeyr ayaana booskiis badalay, Ciidanka Umawiyiinta waxey soo gaareen Makka bilaawga sanadkii 64H, waxeyna go'doomiyeen 64 maalin, khawaarijta Yamaama uu Najda Al-Xanafi horkacaayay ayaa qeyb kala ahaa Ibni zubeyr difaacida Makka, manjaniiqyo ayaa ku dhacay Makka, waxaa gubatay Kacbada, waxaa soo gaaray ciidaanka Ibni zubeyr qasaaro xoogan qaar badan oo dadkii ka ag dhawaa Ibni zubeyr ayaa dhintay, sida labadiisa walaal Mundir iyo Abuu Bakar [20] sidoo kale Miswar bin Makhrama [21], aydoo xaalada sidaas ugu xun tahay ayaa waxaa soo gaaray horaanta Maalmadoone geerida Yaziid, talyaha Umawiyiinta Xusayn bin Numeyr ayaana ka dalbay Ibni zubeyr inay kulmaan, wuxuu kala hadlay khilaafada iyo ciidankiisa inuu safkiisa ku daro kadibna ay aadaan Shaam, laakin Ibni zubeyr wuu diiday wuxuuna u arkay ciidankaan inay dhiig galeen, wuxuu u u sheegay inuusan aadeyn Shaam balse wuxuu ka dalabay Xusayn inuu asiga Shaam uga qaado dadka beycada, Xusayn ayaa ku baraarujiyay inay jiri karaan Umawiyiin badan oo khilaafada dalbato kuwaas oo waaneyn dad taageera [22].

Sheegashadiisa Khilaafada wax ka badal

 
Qiyaasta baaxada khilaafada ibni Zubeyr ka gadaal dhimashada Mucaawiya bin Yazid

Oo sii dhimanaayay Yaziid 64H Cabdullaahi bin Zubeyr waxa uu ku dhawaaqay khilaafadiisa waxaana la mubaayacooday reer Xijaas marka laga reebo shaqsiyaaad muhiim ah sida ibni Cumar, ibni Xanafiya iyo ibni Cabaas oo ka gaabsadeen [23], waxaa beycada ugu timid Kuufa, Basra, Khuraasaan, Yaman, Masar iyo badanaa dhulka Shaam [24] sida Ximsa oo talyaheeda Nucmaan bin Bashiir aqbalay beycada ibni zubeyr iyo Daxaak bin Qeys talyaha Dimishiq oo asna aqbalay sidoo kale, Cabdullaahi bin Zubeyr wuxuu u magacaabay gudoomiyayaal dhamaan meelaha daacadiis soo gashay, ayadoo la eegayo goobaha badan ee daacda ibni zubeyr laga qaatay marka laga reebo qeybo yar oo Shaam ka tirsan waxa ay u arkeen taariikhyahano badan sida ibni kasiir [25] ibni Cabdi barr [26], iyo Dahabi inuu ahaa khaliifka sharciga ah Yaziid ka dib.

Dhimashada Yaziid ka dib iyo wiilkiis Mucaawiya bin Yaziid oo maalmo ka dib asna dhintay waxey ka yeeshay taageerayaasha Umawiyiinta kuwo isku dhax yaacsan, waxeyna noqdeen labo kooxood, Qabiilada Qeys oo raacday ibni Zubeyr, Daxaak bin Qeys ayaana horkacayay iyo qabiilada Yaman oo wali daacad u ahaa Umawiyiinta waxeyna raadinayeen hogaamihii u qalmi lahaa Xasaan bin Bajdal ayaana horkacayay, kooxdaan markii dambe waxa ay heleen Marwaan oo khaliif u doorteen [27] labada kooxood waxaa ka dhex abuurantay xiisad culus dhamaadka sanadkii 64H ayee ku dagaalameen Maraj rahad, waxaana laga adkaaday qabiilada Qeys ee daacada u ahaa ibni zubeyr, Daxaak bin Qeys iyo qaar badan oo madaxdood ayaana laga dilay [28], intaas wixii ka dambeeyay gacan ku haynta dhulka Shaam waxey noqotay mid Umawiyiinta hoostimaada [29]. Marwaan iyo ciidankiisa waxa ay u dhaqaaqeen Masar, gudoomihii u joogay ibni zubeyr ayee buriyeen, Masar ayaa ku biirtay dawladood jumaada aakhir sanadkii 65H [30], Marwaan waxa uu Masar u magacaabay wiilkiisa Cabdi Caziiz.

Soo bixida Mukhtaar wax ka badal

Ciraaq waxa ay ahayd meel aad looga neceb yahay Umawiyiinta, waxyna dadkeed u badnaayeen shiicada Cali, aad ayeena uga xumaayeen dilkii Xuseen, waxey ka shalaayeen inay hiilkiis ka gaabiyeen [31], bishii Mowliid 65H koox la magac baxday Al-Tawaabuun oo madax u ahaay Suleymaan bin Surad ayaa sameysantay, waxey u baxeen la dagaalanka ciidanka ibni ziyaad [32], Dagaalkii Ceynu Warda ee isla sanadkaas dhacay ayaa lagu jabiyay kooxdaan waxaana laga dilay hogaamiyaashood [33].

sanadkii xigay waxaa soo baxay Mukhtaar oo ahaa qof han weyn, wuxuu shiicada uga sheekayay inuu yahay qofka u aar gudi lahaa Xuseen iyo inuu amar ka haysto ibni Xanafiya [34], dad badan ayaana raacay oo ka mid ahaa Ibraahiim bin Ashtar talyihii ciidamada, intaas wixii ka dambeeyay kooxda Mukhtaar waxa ay Kuufa ka saartay Cabdullaahi bin Mudiic gudoomiyaha ibni zubeyr, Mukhtaar waxa uu muujinaayay daacad inuu u yahay Zubeyriyiinta mana ahayn sidaas, wuxuu Kuufa gudaheed ku laayay qaar badan oo qeyb ka ahaa dilka Xuseen iyo Ahlubeydkiisa, sanadkii 67H Mukhtaar waxa uu diray ciidan uu horkacayay Ibraahiim bin Ashtar, Cubeydilahi bin ziyaad iyo ciidankiisa oo ka socdayn Shaam ayee kula dagaalameen wabiga khaariz oo Mowsil u dhaw agtiisa, ciidankii Shaam ayaana la jabiyay, waxaana laga dilay ibni ziyaad iyo Xusayn bin Numeyr [35]. Intaas wixii ka dambeeyay awooda Mukhtaar aad ayee u sii korortay wuxuu u hanqal taagay Basra oo gudoomiye ka ahaa Muscab bin Zubeyr, balse Muscab wuxuu awooday inuu jabiyo ciidanka Mukhtaar, qasriga Kuufa ayuuna ku go'doomiyay, Mukhtaar ayaa dagaalamay ilaa laga dilay, Muscab waxa uu ku xukmay dil dhamaan intii qasriga ku go'doon sanayd [36].

Qabsashada Umawiyiinta Ciraaq wax ka badal

Dhanka kale Umawiyiinta waxa ay doorteen Cabdi Malik bin Marwaan kaas oo soo celiyay awoodii Umawiyiinta, waxaana dib u cusboonaaday loolankii ay ku la jireen ibni zubeyr, sanadkii 71H Cabdi Malik waxa uu hishiis la galay Zufar bin Xaaris iyo Qabiilada Qeys kuwaas oo joogeen Qureyqiisaa [37], Cabdi Malik intuu jidka ku sii jiray waxa uu u qoray talyaasha Muscab iyo kaaba qabiilada Ciraaq balan qaadyo hadii uu adkaado [38], Muscab iyo Cabdi Malik waxa ay isku fara saareen Dagaalkii Deyr Jaasliiq ee dhacay 72H, badanaa talyaasha Ciraaq ayaa isaga baxay dagaalka, waxaana adkaaday ciidanka Cabdi Malik, Muscabna dagaalka ayuu ku dhintay, Cabdi Malik wuxuu awooday qabsashada Ciraaq [39].

Dilkiisa wax ka badal

Ciraaq markii ay ka baxday gacanta ibni zubeyr waxay khilaafadiisa ku soo aruurtay Xijaaz oo kaliya, sandkii 71H Cabdi Malik waxa uu diray ciidan uu Daariq bin Camar horkacaayay, waxa ayna qabsadeyn Madiina, Dalxa bin Cabdilaahi gudoomiyihii Ibni Zubeyr u joogaay ayaana isaga cararay [40].

Cabdi Malik waxa uu is tusay in la joogo waqtigii laga taqalusi lahaa ibni zubeyr Xajaaj bin Yuusuf ayuuna u xil saaray howshaas, waxa uuna raaciyay ciidan badan, Sanadkii 72H ayee ciidanka Xajaaj Makka soo gaareen wayna go'doomiyeen, waxa ayna la dhaceen majaniiq waxaana dadka qabatay baahi daran heer ibni zubeyr oo faraskiisa u qalo asxaabtiis [41], Mudo lix bilood oo go'doonka socday waxaa ibni zubeyr ka tagay badanaa taageerayaashiisa xitaa labadiisa wiil Khubeyb iyo Xamza waxa isku dhiibeen oo magan galyo weydiisteen Xajaaj [42].

Cabdullaahi bin Zubeyr markii uu quus dareemay waxa uu kala hadlay hooyadiis Asma dhibka uu dareemayo, ayadana waxa ay siisay dhiira galin [43][44], ugu dambeyn ibni zubeyr waxa uu go'aansaday inuu u dagaalamo si mitidnimo leh, waxaana la dilay 17 da Jumaada Aakhir 73H, waxaana lala dilay Cabdulaahi bin Mudiic iyo Cabdulaahi bin Safwaan [45].

Markii la dilay ka dib waxaa la gooyay madaxiisa waxaana loo diray Cabdi Malik bin Marwaan [46], Xajaaj ayaa jirkiisa ka lalmiyay gudaha Makka, Cabdilaahi bin Cumar ayaa soo maray maalin waxa uuna dhahay «Allah ha kuu naxariisto Abuu Khubeybow waxaad ahayd qof soon badan oo salaad badan» ka dib waxa uu ka dalabay Xajaaj in la duugo, waa laga soo dajiayay waana la duugay, walaalkiis Curwa ayaana salaada ku tukaday [45].

Dhisida Kacbada wax ka badal

waagii Cabdullaahi bin zubeyr baa dib loo dhisay Kacbada tasina waxaa keentay dabkii ka soo gaaray Manjaniiqyadii ku duqeeyeen ciidankii Yaziid bin Macaawiya ee go'doomiyay magaalada Makkah 64H. Markii Cabdullaahi bin Zubeyr loo doortay Khilaafada wuxuu damcay Kacbada inuu dumiyo si uu dib ugu dhiso. taaso ugu wacneed xadiis uu ka maqlay Caa'ishah RC ka warinayso Nebiga C.S.W uu ku lee yahay (Hadeysan jiri la heyn cidaada-wuxuu ula jeedaa Qureysh- islaam ee ku cusub yihiin Kacbada ayaan dib ugu celinlahaa halkii Nabi ibraahiim, Dhagaxana gudahaan soo galin lahaa, labo ilina waan u yeeli lahi mid bari iyo mid galbeed, iridana dhulkaan la simi lahaa, waayo cidaada ayaa kor u qaaday si cidee rabaana u soo gasho kee rabaan au diidaan )[47] xadiis saa oo kale ah Kacbada wuxuuna gaarsiiyay aasaaskii Nebi Ibraahiim CS wuxuuna gaarsiiay joogeeda todobo iyo labaatan dhudhun, dhumucda darbiyadana labo dhudhun, wuxuuna usameeyay labo irid oo aan dhulka saro ooga qaadneen labo ilin mid laga galo oo dhanka bari ah iyo mid laga baxo oo dhanka galbeed ah. sanadkii 65H ayuu dib u balaariyay kadib markii dadkii bateen wuxuu gaarsiiyay Toban kun oo mitir iskuweer ah.[48], ibni zubeyr waxa uu mariyay darbiyada Kacbada miski wuxuuna ku asturay Diibaaj.

Hase yeeshee dhismahaan ibni zubeyr wax badan sii majiirin oo Xajaaj ayaa ku celiyay qaabkeedii hore 73H.

Qiimeynta wax ka badal

Waxaa lagu yaqiinay Ibni zubeyr inuu ahaa qof aqoon u leh diinta, wuxuuna ahaa qof cibaado badan markii uu salaada galo wax walba oo aduunya wuu hilmaami jiray [49], Ibni Kasiir waxa uu soo guurinaa (Maalin ibni zubeyr oo salaad ku jira ayaa waxaa soo dhacay mas, canugiisa yar ee Haashim ayuu isku duubay, naagihii iyo dadkii guriga joogay ayaa naxayn oo qeyliyeen, markii damba maska ayee dileen canugana wuu badbaaday, intaas oo dhan ibni zubeyr salaad ayuu ku juray marna ma uu milicsan) [50], Camar bin Diinaar waxa uu dhahay; «waligeey ma arag qof tukanaya oo ka salaad qurxoon ibni zubeyr», Cusmaan bin Dalxa asna wuxuu dhahay «ibni zubeyr sedex lagu lama doodi jirin: geesinimo, cibaado, iyo fasaaxad» [10], Mid ka mid ah ragii yaqiinay ibni zubeyr waxa uu ka dhahay «Mar kastoo fiiriyo howlihiisa aduunya waxaa dhahaa waa qof aaba aakhiro lala doonin, hadaan eego howlihiisa aakhiro waxaa dhahaa waa qof aaba aduunyo lala doonin».

Ibni zubeyr wuxuu ahaa mid aad u mucaaradsan hab maamulka umawiyiinta ee ku dhisan dhaxaltooyo iyo kaligii talisnimo, wuxuu ku ahaa siyaasadiisa maaliyadeed mid ku ad adag oo wuxuu ku bixin jiray qaab sharci ah, sidaas darteed marar badan wuxuu wajahay in lagu tilmaamo baqiilnimo [10].

Umawiyiinta iyo dadka ay is haayaan waxay ku tilmaami jireen ibni zubeyr inuu yahay qof xurmada magaalada barakeysan ee Makka dhowreyn.

xigasho wax ka badal

  1. ↑ 1.0 1.1 البداية والنهاية لابن كثير - أحداث سنة 1 هـ - فصل في ميلاد عبد الله بن الزبير Archived 2017-07-29 at the Wayback Machine
  2. ↑ صحيح البخاري - حديث رقم:5152 Archived 2017-07-29 at the Wayback Machine
  3. ↑ https://www.islamweb.net/ar/library/index.php?page=bookcontents&flag=1&ID=335&bk_no=131
  4. ↑ تاريخ دمشق لابن عساكر - عبد الله بن الزبير بن العوام - حديث رقم: 28310 Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine
  5. ↑ تاريخ دمشق لابن عساكر - عبد الله بن الزبير بن العوام - حديث رقم: 28319 Archived 2015-12-08 at the Wayback Machine
  6. ↑ تاريخ الرسل والملوك للطبري ج2 ص291 Archived Diseembar 8, 2015 // Wayback Machine Archived 2015-12-08 at the Wayback Machine
  7. ↑ تاريخ دمشق لابن عساكر - عبد الله بن الزبير بن العوام - حديث رقم: 28372 Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine
  8. ↑ Kala xiriir halkaan
  9. ↑ الكامل في التاريخ - ذكر ولاية عبد الله بن سعد بن أبي سرح مصر وفتح إفريقية سنة 27 هـفي التاريخ **/ذكر ولاية عبد الله بن سعد بن أبي سرح مصر وفتح إفريقية /i46&d48819&c&p1 Archived 2018-09-30 at the Wayback Machine
  10. ↑ 10.0 10.1 10.2 كتاب سير أعلام النبلاء-عبد الله بن الزبير. Archived 2017-06-19 at the Wayback Machine
  11. ↑ أنساب الأشراف للبلاذري ج5 ص571 Archived Maaj 5, 2016 // Wayback Machine Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine
  12. ↑ البداية والنهاية لابن كثير ج7 ص272 Archived Luuliyo ama Luulyo 30, 2017 // Wayback Machine Archived 2017-07-30 at the Wayback Machine
  13. ↑ خلافة أمير المؤمنين عبد الله بن الزبير رضي الله عنه، علي الصلابي، مؤسسة إقرأ، القاهرة، الطبعة الأولى، 2006 م، ص32
  14. ↑ الكامل في التاريخ لابن الأثير - أحداث سنة 49 هـ Archived 2016-05-19 at the Wayback Machine
  15. ↑ إمارة يزيد بن معاوية وما جرى في أيامه من الحوادث والفتن Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine
  16. ↑ لسان الميزان لابن حجر العسقلاني - ترجمة رقم: 1050 - يزيد بن معاوية بن أبي سفيان الأموي Archived Maaj 5, 2016 // Wayback Machine Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine
  17. ↑ أنساب الأشراف للبلاذري - أمر عبد اللَّه بْن الزبير بعد مقتل الحسين (2) Archived Luuliyo ama Luulyo 15, 2017 // Wayback Machine Archived 2017-07-15 at the Wayback Machine
  18. ↑ أنساب الأشراف للبلاذري - نسب بني مخزوم بن يقظة Archived Maaj 4, 2016 // Wayback Machine Archived 2016-03-04 at the Wayback Machine
  19. ↑ أنساب الأشراف للبلاذري - أمر عبد اللَّه بْن الزبير بعد مقتل الحسين (3) Archived Luuliyo ama Luulyo 15, 2017 // Wayback Machine Archived 2017-07-15 at the Wayback Machine
  20. ↑ جمهرة نسب قريش وأخبارها - ولد عروة بن الزبير Archived Oktoobar 21, 2017 // Wayback Machine Archived 2017-06-10 at the Wayback Machine Template:وصلة مكسورة
  21. ↑ البداية والنهاية لابن كثير - سنة 64 هـ - حصار ابن الزبير في مكة Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine
  22. ↑ تاريخ الطبري - سنة 65 هـ - خلافة معاوية بن يزيد Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine
  23. ↑ تاريخ دمشق لابن عساكر - عبد الله بن الزبير بن العوام - حديث رقم: 11522 Archived Maaj 4, 2016 // Wayback Machine Archived 2016-03-04 at the Wayback Machine
  24. ↑ أنساب الأشراف للبلاذري - بيعة الأمصار لابن الزبير Archived Abriil 30, 2017 // Wayback Machine Archived 2017-04-30 at the Wayback Machine Template:وصلة مكسورة
  25. ↑ البداية والنهاية لابن كثير - أحداث سنة 64 هـ Archived Sebteembar 21, 2017 // Wayback Machine Archived 2017-08-09 at the Wayback Machine
  26. ↑ الاستيعاب في معرفة الأصحاب لابن عبد البر ج3 ص910 Archived Mey 2, 2019 // Wayback Machine Archived 2017-08-09 at the Wayback Machine
  27. ↑ تاريخ الطبري - سنة 64 هـ - خلافة مروان بن الحكم Archived Luuliyo ama Luulyo 9, 2017 // Wayback Machine Archived 2017-08-26 at the Wayback Machine Template:وصلة مكسورة
  28. ↑ البداية والنهاية لابن كثير - وقعة مرج راهط ومقتل الضحاك بن قيس الفهري Archived Sebteembar 21, 2017 // Wayback Machine Archived 2017-08-09 at the Wayback Machine Template:وصلة مكسورة
  29. ↑ الكامل في التاريخ لابن الأثير - ذكر وقعة مرج راهطفي التاريخ **/ذكر فتح مروان مصر/i46&d49001&c&p1 Archived 2018-09-30 at the Wayback Machine
  30. ↑ الولاة والقضاة لأبي عمر الكندي - عبد الرحمن بن جحدم الفهري (2) Archived Agoosto 11, 2017 // Wayback Machine Archived 2017-08-11 at the Wayback Machine
  31. ↑ الكامل في التاريخ لابن الأثير - أحداث سنة 65 هـ Archived Agoosto 1, 2017 // Wayback Machine Archived 2017-08-01 at the Wayback Machine
  32. ↑ تاريخ الطبري - أحداث 65 هـ (1) Archived Oktoobar 2, 2018 // Wayback Machine Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine
  33. ↑ تاريخ الطبري - أحداث 65 هـ (2) Archived Oktoobar 2, 2018 // Wayback Machine Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine
  34. ↑ البداية والنهاية - أحداث سنة 66 هـ Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine
  35. ↑ البداية والنهاية - أحداث سنة 67 هـ - مقتل عبيد الله بن زياد Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine
  36. ↑ البداية والنهاية - أحداث سنة 67 هـ - مقتل المختار بن أبي عبيد الثقفي الكذاب على يدي مصعب بن الزبير وأهل البصرة Archived 2017-08-17 at the Wayback Machine
  37. ↑ الكامل في التاريخ - أحداث سنة 71 هـ - ذكر مقتل مصعب وملك عبد الملك العراق (1) Archived Agoosto 1, 2017 // Wayback Machine Archived 2017-08-01 at the Wayback Machine
  38. ↑ تاريخ الطبري - أحداث سنة 71 هـ - مسير عبد الملك بن مروان فيها إلى العراق لحرب مصعب بن الزبير (1) Archived Oktoobar 2, 2018 // Wayback Machine Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine
  39. ↑ تاريخ الطبري - أحداث سنة 71 هـ - مسير عبد الملك بن مروان فيها إلى العراق لحرب مصعب بن الزبير (2) Archived Oktoobar 2, 2018 // Wayback Machine Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine
  40. ↑ تاريخ الطبري - أحداث سنة 71 هـ Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine
  41. ↑ أنساب الأشراف للبلاذري - ج2 ص414 Archived Maaj 4, 2016 // Wayback Machine Archived 2016-03-04 at the Wayback Machine
  42. ↑ تاريخ الطبري - أحداث سنة 73 هـ - مقتل عبد الله بن الزبير (1) Archived Maaj 4, 2016 // Wayback Machine Archived 2016-03-04 at the Wayback Machine
  43. ↑ Template:استشهاد ويب
  44. ↑ Template:استشهاد ويب
  45. ↑ 45.0 45.1 البداية والنهاية لابن كثير - أحداث سنة 73 هـ - مقتل عبد الله بن الزبير رضي الله عنه Archived 2018-01-15 at the Wayback Machine
  46. ↑ تاريخ الطبري - أحداث سنة 73 هـ - مقتل عبد الله بن الزبير (2) Archived Oktoobar 2, 2018 // Wayback Machine Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine
  47. ↑ http://islam.vendredi.free.fr/rangement/alimane/www.al-eman.com/Islamlib/viewchp2c34.html?BID=251&CID=133#s7
  48. ↑ http://www.masrawy.com/Islameyat/Others-Masaged/details/2014/10/1/358485/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE-%D8%A8%D9%86%D8%A7%D8%A1-%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%B9%D8%A8%D8%A9-%D9%85%D9%86%D8%B0-%D8%B9%D9%87%D8%AF-%D8%A2%D8%AF%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%89-%D8%A7%D9%84%D8%A2%D9%86 Archived Maaj 16, 2016 // Wayback Machine
  49. ↑ خلافة أمير المؤمنين عبد الله بن الزبير رضي الله عنه، علي الصلابي، مؤسسة إقرأ، القاهرة، الطبعة الأولى، 2006 م، ص17
  50. ↑ البداية والنهاية لابن كثير - ترجمة أمير المؤمنين عبد الله بن الزبير رضي الله عنه Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine
Waxaa laga keenay "https://so.wikipedia.org/w/index.php?title=Cabdulaahi_bin_zubeyr&oldid=258977"