Muxamad Al-faatix

suldaanka 7aad ee cusmaaniyiinta ahna hogaamihii furtay Qusdandiiniya caasimada ruum

Saaxibu bishaara Al-malik Mujaahid Al-suldaan gaazi abulfatxi muxamad labaad bin muraad labaad bin muxamad koowaad (Turkida cusmaaniyada: صاحب بِشارۀ الملكُ المُجاهد غازى سُلطان مُحمَّد خان ثانى بن مُراد بن مُحمَّد عُثمانى؛) oo loo yaqaan muxamad alfaatix, (af-Turkiga: Fatih Sultan Mehmed ), wuxuu kan tobaad ee Boqorada cusmaaniyiinta

muxanad alfaatix
محمد الفاتح
suldaanka 7aad ee cusmaaniyiinta
mudada xukunkiisa
(1)1444 ilaa , 1446
(2)1451 ilaa , 1481
Xil kaga horeeyay: muraad labaad .
Xil kaga danbeeyay Bayazid labaad.
Dhashay: 1429
Ku dhashay: Adirna romali
Diintiisa: Islaam
Dhalasho: Dawlada cosmaniya
aabihiis Muraad labaad
hooyadii khadiija huma khaatuun
Dhintay: 1481
Ku dhintay: takfuur jaabri, anadool

waxa uu ahaa mid kamida kuwii ugu cadcadaa hogaamiyayayaashii soomaray dawladaa, waxa uu dawladii cusmaaniyiinta xukumayay mudo kudhaw ilaa sodon sano, sanadkii 1453dii ayuu qabsaday magaalada Qusdandiiniya, taas oo gilgishay caalamka islaamiga iyo kan yurub, magaca alfaatix ayaana loo bixiyay, wuxuu saas kusoo afjaray imbiraadooriyada biriizanda oo jirtay 1400 sano, Sanadihii xigay wuxuu sii waday muxamad alfaatix furashooyinkiisa, wuxuu qabsaday dhulka serbiya dhulka Moora ee koonfurta gariiga, gobolka aflaaq iyo albaaniya, wuxuu jabshay bunduqiya, midnimada anaadool ayuu soo celiyay asoo ka taqalusay imaarada qaramaan iyo darabazon, wuxuu isku dayay furashada talyaaniga lkn geerida ayaa u timid Sandkii 1481.

Mxamed Al-faatex

Noloshiisa hore wax ka badal

Wuxuu ku dhashay 1429kii magaalada adirna oo ahayd caasimada dawlada cusmaaniyiinta xiligaas [1], markuu soo koray aabihiis muraad labaad ayaa u keenay macalin bara qur'aanka, kadib culuumta kala duwan ayuu ka aqristay culmo badan, waxaa shiiqyaalkiis ugu caasanaa Aaq shamsudiin iyo axmad alkowraani, labadaan shiiq waxay ku barbaariyeen yaraantiisa inuu yahay kan lagu sheegay xadiiska nabiga scw ee furan doono Qusdandiiniya[2],

Qabashadiisa koowaad ee xilka wax ka badal

Isbahaysi xoogan oo babaa soo agaasimay ayaa soo weeraray dhulka cusmaaniyiinta, waxaa dhex maray ayaga iyo muraad labaad dagaalo adag, ugu dambeyn suldaanku wuxuu la 1444kii hishiiskii sakdiin kaa oo dhulal badan uga dagay isbahaysiga, intay socdeen dagaalada waxaa dhintay wiilkiisa calaaudiin cali [3] kaas oo murugo badan kusii abuurtay muraad labaad wuxuu ka noogay xilka asigoo jecleestay inuu u go'o khalwo iyo cibaado, xilkana uga tago wiilkiis muxamad alfaatix oo jiray 14 sano [ِ 1][4].

Muxamad alfaatix markii uu xilka ku farristay falaadislaaf sedexaad boqorka hangari iyo booland ayaa yasay oo buriyay hishiiska oo la galay aabihiis wuxuuna weeraray dhulka dawlada asagoo burburiyay meelo badan, golaha hogaamiyaasha dawlada ayaa isla garteen in loo baahanyahay muraad labaad, wiilkiis muxamad alfaatix ayaa u diray inuu imaado balse wuu ka diiday, markale ayuu u qoray muxamad alfaatix

"Hadaa tahay suldaanka waa inaa ilaalisaa dhulka iyo adoomaha, hadaadan ahayna waa inaa yeeshaa hadalka suldaanka oo fulisaa amarkiis"

markaas ayuu imaaday Muraad labaad, aad ayaana loo soo dhaweeyay, ciidan gaaray 60kun ayuu qaatay [ِ 2][ِ 3] wuxuu la kulmay isbahaysiga sanadkii 1444, dagaal qaraar aynaana dhex maray, ugu dambeyn waxaa la jabiyay isbahaysiga jab xun [5] waxaana lagu dilay dagaalka falaadislaaf sedexaad iyo kardinaal yulyaan siizaarini, wuxuu faray suldaanka in labadood madax lagu bandhigo bursa iyo adirna, dagaalkan waxaa loo yaqaan dagaalkii faaraana, waxaana ka dhashay mandiqada balqaan inay cusmaaniyiinta ku kali naqdaan iyo hangari oo awoodeed wiiqmato, caalamka islaamiga ayaa dabaaldagyo laga sameeyay boqorka mamaaliikta ayaa amray in khaliifka cabaasiyiinta ka dib minbarada lagu xuso muraad labaad.

Muraad labaad markii uu ka soo laabtay dagaalka wuxuu dib ugu noqday qalwadiis.

Ka dagistiis xilka wax ka badal

Labo sano kadib qabashadiis xilka 1446dii Ciidanka inkishaariyiinta ayaa ku sameeyay kacdoon suldaanka yar waxayna ka dalbeen muraad labaad inuu xilka kusoo noqdo, wuu ka yeelay.

Muxamad alfaatix Xilka markuu ka dagay kadib wuxuu badanaa joogay magniisiya, wuxuu kala qeyb galay aabihiis dagaalkii kosofo labaad oo guul ka gaaray iyo weerardii uu ku qaaday askandar bek

Qabashadiis labaad ee xilka wax ka badal

markuu dhintay muraad labaad sanadii 1451 waa la qariyay ilaa muxamad alfaatix oo ka yimid, wuxuuna ugu horeyn amray in meedka aabihiis loo qaado bursa, halkaas oo ku duuganyihiin aabayaashii, waxaa soo gaaray safiiro ka kala socdo dawlado badan sida briizanda, janawa, daraabazon, iyo hangari dhamaan wuxuu la saxiixday hishiisyo,

Imaarada qaramaan wax ka badal

Amiirka qaramaan Ibrahim bek oo ka faaideesanaya xiliga kala guurka taageerana ka helaya bunduqiya iyo birrizanda ayaa caasiyay oo weeraray dhulka cusmaaniyiinta wuxuu isku dayay inuu soo celiyo imaaradaha karmiyaan, banuu aydiin, munashtaa iyo saaruuqaan [6] Suldaan muxamad ayaa u baxay oo ka buriyay dhulkiisa, Ibrahim bek ayaa bilaabay baryo iyo inuu cafis dalbo, suldaan muxamad alfaatix ayaa iska cafiyay oo u celiyay imaaradihiis bishardi inuu raacsanaado dawlado oona lacago sanadla ah guto.[7]

Furashada Qusdandiiniya wax ka badal

Axaadiista ku saabsan furashadayda wax ka badal

Wuxuu ku yiri rasuulka scw xadiis ay culumo badan saxiix yeeleen;

لتفتحن القسطنطينية فلنعم الامير أميرها ولنعم الجيش ذلك الجيش[8][9]

"Waxaad furan doontaan Qusdandiiniya waxaa fiicnaaday amiir amiirkeeda waxaa fiicnaaday ciidan ciidankaan",

U diyaar garowga furashada wax ka badal

Qusdandiiniya oo ahayd caasimada dawlada gabalkeeda sii dhacaayay ayaa waxaa dhinac kasta xigay cusmaaniyiinta, waxayna ahayd magaalo leh dhufeesyo aad u adag oo taariikda muslimiinta in badan ay isku day furashadeyda balse ku guuleesan waayeen, sidoo kale magaalada waxay qiimo aad u weyn ku lahayd kirishtaanka gaar ahaan orthodokiska, suldaan muxamad oo aad ugu baraarugsanaa ahmiyada magaalada ayaa xooga saaray furashadeyda, waxa uu ka ag dhisay qalcada romali xisaar soo u kontoroolo doomaha soo maraya marinka boosfoor [10][11] inkastoo uu imbiraadoorka biriizanda kasoo horjeestay dhismaha qalcada hadana suldaanka ayaa ka fareestay dhagaha [12]

Sanadkii 1452dii suldaanka wuxuu joogay adirna asigoo aruuriyay ciidamo badan oo gaaray 80kun iyo manjaniiqyo badan sidoo kale madaafic waaweyn uu sameeyay injineer hangariyan ah [ِ 4][ِ 5][ِ 6][10][13] imbiraadoorka biriizanda qosdandiin kow iyo tobonaad laftirkiisa ma fariisan wuxuu ka raadsaday gurmad dhanka dawladaha yurub balse wax saas kama helin, babaa nikola shanaad ayaa ku xujeeyay in la mideeyo kaniisadaha, taasi oo uu ogolaaday imbiraadoorka balse waxay dhalisay inay ka xanaaqaan shacabka biriizanda heer ay talyaasha dawlada qaarkood ay door bidaan ku hoos noolaashaha muslimiinta [14]

Bilowga hareereenta wax ka badal

Suldaan muxamad oo rabay sabab uu ku weeraro magaalada ayaa marmarsiyo ka dhigtay xad gudub ee shacabka ruum u geesteen qof Muslim ahaa, wuxuu markiiba ka xaystay ciidankiisa, markuu gaaray afafka hore ee Qusdandiiniya wuxuu u khudbeeyay ciidankiis wuxuuna ku dul aqriyay axaadiista kusoo aroortay furashada Qusdandiiniya ciidanka ayaa ku dhuftay takbiir, waxayna ka hareereeyeen magaalada dhulka [ْ 1],dhanka badana usduul ka kooban 126 doomo ayaa ka go'doomiyay [ِ 7]Dhufeesyada magaalada ayaa waxaa ku hoobtay madaafic xoogan, waxaa gurmad ahaan u yimid doomo ka socda janawa kuwaas oo hogaaminayay yoxanaa justinyaani wuxuu xoog kusoo dhaafay ciidanka cusmaaniyiinta ayagoo galay magaalada [15], silsilada xoogan oo la dhigay afka hore ee magaalada awgeed ayee doomaha cusmaaniyiinta soo gaari waayeen magaalada waxaa dheeraatay go'doominta, khaliil baashaa oo la sheego inuu hoos ula jiray biriizanda usoo jeediyay suldaanka inuu aqbalo hishiis uuna iska daayo furashada asigoona ku sababeeyay inaa sahal lagu furan karin hadiise dhacdo in la furto in dawladaha ree yurub dhamaan weerar aa kala har lahayn kusoo qaadi doonaan dawlada, talyaal badan ayaa ku raacay fikirkiis, waxaa galay suldaanka labalqbeen shiiqiisa aaq shamsudiin ayaa xoojiyay qalbigiisa uguna bishaareeyay in furashadu dhawdahay, suldaan muxamad oo ku fakaraya sida doomaha looga gudbin lahaa silsilada baa waxaa ku soo dhacay fikrad waali ahayd waa in la marsiiyo doomaha dhulka kadib laga soo galiyo geeska dahabiga silsilada gadaasheed, waxaa leeysku dhadhajiyay alwaaxyo badan ayadoo lagu shubay saliib sidaas ayaa loo marsiiyay 70 doomo Hal habeyn Subaxdii markii lasoo toosay waxaa kadis ku noqotay biriizanda doomaha cusmaaniyiinta oo joogo marinka way niyad jabeen, waxayna ogaadeen in magaalada gacantooda kasii socoto, muxamad alfaatix ayaa u diray Qusdandiin kow iyo tobanaad inuu iska dhiibo magaalada uuna siin doono jasiiradaha qaar, balse imbiraadoorka ayaa ku jawaabay inuusan dhiibeen ilaa uu ka dhinto,[16] khaliil baashaa ayaa markii ugu dambeesay isku dayay suldaanka inuu joojiyo asagoo ku cabsi galiyay in ciidan badan oo ree yurub soo socdaan laakin suldaanka muusan dhageesan wuxuuna ogaysiiyay ciidankiis in weerarka kama dambeeska ee qaadi doonaan 29 may, weerarka ayee qaadeen ciidanka cusmaaniyiinta ayaa ka booday darbiga ayagoo laayay ciidankii biriizanda, sedex bari ayee seef wadeen kadib amaan ayaa la siiyay dadka, waxaana loo fasaxay inay si xur ah u gutaan diintooda waxaana la waayay imbiraadoorkii biriizanda qosdandiin kow iyo tobanaad, waxaa maalinkaas loobixiyay suldaan muxamad magaca "alfaatix" oo laga wado furte, wuxuu u badalay magaca magaalada asagoo u bixiyay "islaambuul" yacni magaalada islaamka kadib taxriif ayaa galay waxayna noqotay Istanbul, caasimada dawladiis ayuuna usoo wareejiyay

Waxaa laga sameeyay magaalada qaahira dabaaldagyo lagu soo dhaweeyay furashada Qusdandiiniya [17][18]

Furashooyinka xigay Qusdandiiniya wax ka badal

Furashada seerbiya wax ka badal

Waxay keentay ku dhicida Qusdandiiniya gacanta muslimiinta inay cabsi xoogan soo wajahdo dawladaha yar yar dariska lahaa cusmaaniyiinta waxay usoo dagdageen inay hishiisyo la galaan waxaa ka mid ahaa bunduqiya [19] qeysarka serbiya jureyj baraakofij oo horay xiligii muraad labaad dhulal uga qabsaday dawlada ayaa wuxuu dalbaday hishiis iyo inuu celiyo dhulalka lana nabadgaliyo balse suldaan ayaa dhahay waa inaa soo wareejisaa dhamaan qalcadaha, wuu diiday wuxuuna u cararay hangari suldaanka ayaa ka qabsaday dhufeesyo badan wuuna kasoo laabtay

1454tii ayuu markale suldaanka weeraray serbiya, qeysarka serbiya oo kaalmo kasoo waayay hangari ayaa la saxiixday hishiis suldaanka [20] waxaa markiiba sameesmay isbahaysi kirishmis oo xoogan, laakin muxamad alfaatix maba sugin ee weerar buu ku qaaday asoo wata ciidan gaaraya 100kun, wuxuu hareereeyay balgaraad, waxaase laga horkeenay iska caabin daran, suldaanka ayaa ka soo laabtay, balse waxaa dhaabac oo u dhinto gaaray yoxanaa honyaad .

waxaa soo gaaray suldaanka dhimashada qeysarka serbiya jureyj baraakofij iyo in seerbiya ka bilaawatay qas, wuxuu diray suldaanka ciidan seerbiya see u qabsadaan,[21][22] ciidankaan ayaa qabsaday badanaa seerbiya

Furashada dhulka moora wax ka badal

Toomaas baayuuluj iyo dimitriyoos baayuuluj oo la wada dhasheen imbiraadoorkii biriizanda qosdandiin kow iyo tobanaad ayaa ka talin jireen dhulka moora waxaana soo ka dhex galay qilaaf, waxaana ka bilaawday dhulkaas qas iyo foodo [23] suldaan muxamad asagoo ka faaideesanaya ayaa weeraray oona qabsaday dhulkaas 1460kii, dimitriyoos ayuu qabtay halka Toomaas uu u cararay talyaaniga

Furashada daraabazoon wax ka badal

imbiraadoorkii darabazon yooxana afaraad komniin oo aad uga walwalsanaa guulaha cusmaaniyiinta ayaa bilaabay inuu sameeyo isbahaysi ay ku mideesanyihiin cadawga cusmaaniyiinta suldaanka aaq qooyonloo oozoon xasan necbaa dawlada ayuu la saaxibay waxa uu ku daray gabadhiis [24][ِ 8], sidoo kale amiirada joorjiya, armiiniya iyo qaramaan ayuu soo daray ree galbeedka ayuu wada hadal la bilaabay ayagana balse dhimashada ayaa u timid imbiraadoorka walaalkiis daauud oo xilka kaga dambeeyay ayaa meesha kasii waday dawlada janawa oo heestay amaasira ayaa ku biirtay

Suldaan muxamad ayaa weerar gaadmo ah ku qaaday amaasira asigoona la wareegay wuxuu sidoo kale qabsaday qasdamuuni iyo seynuub

Wuxuu weeraray dhulka oozoon xasan asigoo gaarsiiyay jab weyn, oozoon xasan ayaa u leexday hishiis, wuxuuna soo diray wafdi ey ku jirto hooyadii saara khaatuun, suldaan muxamad ayaa aqbalay dalabkiisa wuxuuna shardiyay inuu ka joogo taageerida darabazon Suldaan muxamad alfaatix ayaa hareereeyay daraabazoon imbiraadoor daauud oo ka sugaayay taageero oozoon xasan ayaa markuu ogaaday inuu la hishiiyay suldaanka tala ku cadaatay, wuxuu ka dlabay saara khaatuun inay kala hadasho suldaanka balse codsigeeda lama dhageesan, ugu dambeyn wuu is dhiibay sidaas ayeena ku dhaamtay imbiraadooriyada daraabazoon.

Daraakoola wax ka badal

Waxaa looga soo sheegtay suldaanka in daraakoola amiirka afaalaaq uu tacadiyo badan u geestay muslimiinta, wuxuuna ahaa daraakoola in xilka xoog kula wareegay 1456dii asagoo taageero ka helaaya hangari [ِ 9]. Suldaanka ayaa u diray daraakoola inuu hortiisa imaado balse daraakoola wuxuu ku marmarsiyooday in hadii uu kasoo tago dhulkiisa u gacangali doono hangari, suldaanka oo rumeestay ayaa u diray xamza bek iyo yuunus baashaa inay sii ilaaliyaan amniga aflaaq intuu ka soo laabanayo daraakoola wuxuuna uga digay qayaanadiis asagoo faray hadii wax ka dareemaan inay dilaan ama soo xiraan [ِ 10][ِ 11][ِ 12], nasiib daro ayagoo maahsan ayuu daraakoola habeen madow weeraray asoo dilay xamza bek iyo yuunus baashaa, intaas kuma sii harin ee wuxuu weeraray magaalooyinka bulgeeriya, suldaan muxamad oo uga xumaaday ayaa u diray fariin sidayaal, daraakoola ayaa ku amray fariin sidayaashii inay cimaamadahood dhigaan ixtiraam dartiis markii ay ka diideen wuxuu ka musmaareeyay madaxa, suldaanka oo aad uga xanaaqay ficiladiisa ayaa qaatay ciidan gaaraya 150kun 1462dii oo weeraray aflaaq [ِ 13], daraakoola markuu ogaaday wuxuu raacay siyaasada dhulka la gubay wuxuuna ku gambaday buuraha, [ِ 14] ciidanka cusmaaniyiinta ayaa badiyeen dilka iyo qabsashada, daraakoola ayaa habeen madow soo weerar tagay asigoo damacsanaa dilka suldaanka[ِ 15], hase ahaatee wuu fashilmay waana la bursaday wuxuu u cararay hangari, suldaan muxamad alfaatix ayaa tagay bookhaarast oo iclaamiyay inuu raaul walaalka daraakoola uu xilka aflaaq u dhiibay.

furashada jasiirada mideeli wax ka badal

Suldaan muxamad alfaatix ayaa diyaariyay usduul weyn soo u weeraro jasiirada mideeli oo maamuleesay janawa, sadrulacdam maxamuud baashaa [ِ 16] ayuu u xilsaaray furashadeed waxay ku garaaceen madaafic jasiirada, taliyaha heestay jaziirada ayaa is dhiibay, waxayna soo gashay gacanta dawlada

furashada boosniya wax ka badal

Boqorka boosniya osdofaan doomaasofij ayaa ku ahaa dawlada cadaw daran, suldaan muxamad alfaatix ayaa ka dalbaday inuu u hogaasamo dawlada uuna bixiyo jizyo balse osdofaan oo isku halaynayay xiriirka kala dhaxeeya hangari iyo baabaa ayaa diiday [25] wuxuu raadsaday gurmad balse wax soo gaaray ma jirin, suldaanka ayaa soo weeraray wuxuuna iska soo hormariyay sadrulacdamka maxamuud baashaa wuxuu qabsaday dhoor dhufeesyo mardambe dhufees uu ku gambaday boqorka boosniya ayuu hareereeyay afar bari kadib waxaa ka go'ay cuntadii maxamuud baashaa ayaa u bandhigay inuu aamin yahay haduu is dhiibo osdofaan doomaasofij ayaa is dhiibay asaga iyo iyo walaalkiis, maxamuud baashaa ayaa u keenay suldaanka [26][ِ 17] Suldaan muxamad alfaatix ayaa ka soo horjeestay amaanka la siiyay culumada ayuu ka ifto dalbay qaar ayaa iftooday inay hala ka jirin amaankaas, suldaanka ayaana amray in la dilo osdofaan doomaasofij iyo walaalkiis, waxaa uu siiyay dadka deegaanka amaan naftooda iyo diintooda [ِ 18][ِ 19][27]

Waxaa harsaneed furashada gobolka harsak, suldaanka ayaa u daayay maxamuud baashaa wuuna laabtay maxamuud baashaa ayaa weeraray gobolkaas wuxuu qabsaday dhoor dhufeesyo, amiirka gobolka harsak osdofaan fookej ayaa u diray wiilkiis suldaanka wuxuuna dalbaday amaan, Suldaanka ayaa ka yeelay, gobolka qeyb ayuu dawlada ku daray qeybna wuu u dhaafay,wiilkiis wuxuu joogay Istanbul mar dambe ayuu islaamay [ِ 20]

la dagaalanka bunduqiya wax ka badal

jamhuuriyada bunduqiya oo aad ugu dadaaleesay ilaalashada dhaqaalaheed ayaa ku laheed xarumo badan moora iyo bada iija wxayna aad ugu baqeesay dhul balaarsiga cusmaaniyiinta sidaas darteed ayee in badan taageetay cadawga dowalada sida askandar bek biriizanda laakin markii qusdandiiniya la qabsaday waxay gashay cudur daar, sanadii 1463 waxaa soo gaaray suludaanka in bunduqiya iyo hangari ku hishiiyeen inay soo celiyaan dhufeesyo moora ku yiil uu hada ka hor uu dumiyay bayazid, kadibna ay tartiib tartiib uaga qabsadaan dhulka dawlada, suldaanka ayaa diray maxamuud baashaa balse wuxuu gaaray ayagoo dhiseen [26][ْ 2] wuxuu la galay dagaalo badan wuxuu dumiyay dhufeesyadii asagoo qabsaday meelo kale oo badan sida aargoos iyo isbarda [28], bunduqiya oo dareentay in looga adkaaday ayaa raadsatay saaxiibo imaarada qaramaan ayee la hadashay, balse imaarada oo ogeed dharbaaxidii hore ee kasoo gaartay muxamad alfaatix ayaa garab istaagi weesay, sidoo kale mamaaliikta ayaa ayagana iska diiday inay uga hiiliyaan dawlad gaalo ah dawlad muslim, waxay aaday aaq qooyonloo oozoon xasan oo u ciil qabay suldaanka ayaa garab siiyay[29] waxaa kusoo biirtay hangari sedexdood waxay ku hishiiyeen qaabkii ay ku qeesan lahaayeen dhulka cusmaaniyiinta

ladagaalanka hangari wax ka badal

baaba biyuus labaad ayaa weerar uu hogaaminaayo soo qaaday balse dhex buu ku dhintay baabaa ga bedelay wuu iska daayay weerarka [30], boqorka hangari miitaas labaad ayaa qabsaday qalcada yayja suldaanka ayaa ciidankiisa qaatay soo uga ceshado mudo ayuu hareereeyay laakin ma furan, wuxuu maqlay in boqorka hangari uu weeraray maagalo kale wuu soo dhaqsaday wuxuu jabiyay ciidankii hangari boqorkooda miitaas labaad ayaa dirqis ku baxsaday, waxaa saas ku kali noqotay bunduqiya

askader bek wax ka badal

askandar bek amiirka albaaniya ayaa jabiya hihiis uu la galay cusmaaniyiinta waxa uuna weeraray dhulka dawlada, suldaanka ayaa soo aaday 1468 waxa uu hareereeyay caasimadiis aaqja xisaar [ِ 21] laakin wuu qabsan waayay[ِ 22], magaalooyin qaar ayuu qabsaday ciidamo ayuu dhigay wuuna laabtay,

Isla sanadkaas waxaa dhintay askandar bek kadib 20 sano uu weerar kula jiray cusmaaniyiinta wuxuuna kamid ahaa cadawyadeed daran [31]

qaramaan wax ka badal

waxaa dhintay amiirka qaramaan ibraahim bek ilmihiis biir axmad iyo isxaaq ayaana xilka isku qabsaday [31][ْ 3], biir axmad dawlada garab weydiistay, suldaanka oo fursad u arkaayay ayaa weerary isxaaq oo buriyay waxa uuna xilka saaray biir axmad [31][ْ 4] balse biir axmad asna wuu ku caasiyay dawlada suldaanka ayaa ku soo laabtay oo laayay dhamaan wixii taageeray, biir axmad ayaa u cararay laarinda waa looga daba tagay wuxuu ku gambaday oozoon xasan

furashada jaziirada waabiya wax ka badal

intuu ku mashquulsanaa suldaanka qaramaan bunduqiya ayaa weerartay dhulka dawlada oo laaysay dad badan, suldaanka oo ka aargoosanaayo ayaa 1470kii weraray jaziirada waabiya ee hoostimaado bunduqiya[32] , wuuna qabsaday, dadkii deganaa waxa uuu siiyayamaan, taasi oo dhaabac weyn gaarsiisay bunduqiya.

qaramaan wax ka badal

biir axmad iyo walaalkiis qaasim ayaa soo laba kacleeyeen ayagoo heleen taageero badan, suldaanka ayaa u diray sadrulacdam muxamad baashaa alruumi inuu soo dabar gooyo, muxamad baashaa oo ku caan ahaa qalbi adeega ayaa sameeyay dulmi badan dadkii ayoo dhibay guryaha ayuu ka gubay xoolahana wuu boobay, halmar ayee ku kaceen meel ayee ugu gambadeen markaasee laayeen ciidankiis, wax yar ayuu lasoo cararay, suldaan markuu ogaaday wuxuu geestay markiiba wuu dilay, waxa uu u diray qaramaan isxaaq baashaa, guulo ayoona soo hooyay, biir axmad iyo qaasim ayaa u carareen oozoonx asan, waxay dawladu qabsatay magaalooyinka calaaiya iyo suleeqiya,

ladgaalanka aaq qooyonloo wax ka badal

yurub oo rajadeda ka dhigatay oozoon xasan ayaa ka shaqaysay isku dhaca oozoon xasan iyo muxamad alfaatix, oozoon xasan oo isna isla qaab weynaa kadib markuu kasoo adkaaday dawladii tiimuuriyiinta iyo dawladii qura qooyonloo ayaa yareesanaayay muxamad alfaatix, wuxuu soo diray ina adeerkiis yuusufja miiruzaa iyo waziirkiis cumar bek bin baktaash waxay weerareen dhulka cusmaaniyiinta magaalooyin badan bee weerareen oo gubeen xoolaha boobeen [ِ 23], waxaa sidoo kale la socday biir axmad iyo qaasim, markuu maqlay suldaanka daauud baashaa iyo shahrazaada musdafa ayuu amray iney ka hortagaan [33] dagaal culus ayaa dhex maray waxaa lagu jabiyay aaq qoonlow yuusuja ayaana gacanta lagu dhigay sanadii 1473dii ayuu suldaan muxamad u amba baxay ladagaalanka oozoon xasan asigoo wata 100kun oo ciidan, oozoon xasan isna ciidankiis ayuu ula soo dhaqaaqay arzanjaan, suldaanka ayaa iska sii hormariyay ciidan uu watay muraad alkhaaski belse oozoon xasan baa kamiin u dhigay oo laayay, suldaan muxamad ayaa soo dedegay labada ciidan waxay ku kulmeen meel la dhaho otloq bile, dagaal adag oo saacado qaatay kadib waxaa la jabiyay oozoon xasan asigoo ka cararay goobta kadib markii la dilay wiilkiis taliyaashiis badanaa la qabtay, waxaa la sheegaa inuu ku dhahay biir axmad "ina qaramaanoo firkaada alle ha qaribo ceeb iyo duli baa ii keentay, maxaa ii geestay ina cusmaan"

oozoon xasan ayaa hishiis la galay cusmaaniyiinta kadib jabkii ka soo gaaray, waxaana loo guuriyay gabadha suldaan maxamad jowhar khaan khaatuun wiilka oozoon xasan [34][ْ 5], waxaa cidlo noqday amiirada qaramaan biir axmad iyo qaasim, ciidan yar ayee soo qaateen waxayna weerareen qaramaan, suldaanka ayaa u diray waziir kadak axmad baashaa qalcadaha ee qabsadeen buu ka buriyay, qaasim wuu is dhiibay, biir amad soo u cararaayay shaam ayuu tagay halkaas uu cumrigiisa ku dhameestay[35]

furashada qiram wax ka badal

Qiram waa jaziirad dhacda waqooyiga bada madow, waxaa ka talin jirtay qabiilka dahabiga oo ka mid ahayd dawladaha tataarka, dawladaas waxay u qeybsantay dawlado badan, waxaa kamid ahaa khaan qiram [36] uu xaaji kiraay aasaasay 1449kii[ِ 24] dawlada janawa ayaa heysatay magaalooyinka aazuuq iyo kafa oo ka tirsan qiram, suldaan muxamad asigoo asbaab badan ku riixeeso wuxuu go'aansaday furashada qiram, kadak axmad baashaa ayuuna u xilsaaray arintaa, si ku haboon ayuuna u fuliyay wuxuu ka taqalusay joogista janawa ee jaziirada qiram, amiirka qiram mankaley kiraay ayaa aqbalay inuu hoos imaado dawlada, hishiis ayuuna la galay

weerarida bagadaan wax ka badal

Amiirka bagadaan osdofaan bin bugdaan ayaa ahaa inuu diiday daacada cusmaaniyiinta, asigoo ka faaideesanaya dagaalada suldaanka ee is daba xiriira ayuu weeraray Aflaaq amiirkeeda Raul ayuu xilka ka qaaday nin kale ayuuna saaray [ِ 25] Suldaanka ayaa u xilsaaray la dagaalankiisa suleymaan baashaa alqaadim, ciidan badan ayuu la baxay 1475tii [ِ 26] osdofaan ayaa weerar gaadmo ah ku qaaday oo wax badan ka dilay ciidanka, suldaan muxamad oo ka xumaaday ayaa u soo baxay dagaalka, waxaa dhex maray asaga iyo osdofaan dagaal culus oo lagu jabshay osdofaan, wax badan ayaana looga laayay heer loo bixiyay waadiga cad, lafaha badan ee tuban meesa darteed[37].

la hishiinta Qusdandiiniya wax ka badal

Suldaan muxamad oo rabay inuu culeesyada ku badiyo bunduqiya ayaa weeraro badan ku qaaday qalcadahood [38] ishquudra ayuu go'doomiyay, bunduqiya oo tabartii ka dhamaatay markay weesay dhamaan saaxiibadeed ayaa la saxiixatay hishiis dawlada, kaa oo uga dagtay dhulal badan, jizyo sanadla ah wey ogolaatay.

Go'doominta rodos iyo furashooyinka koonfur talyaaniga wax ka badal

Sandkii 1480kii muaxamd alfaatix oo in badan ku haminaayay qabsashada talyaaniga oo xililyaas dawlado badan is heesta ee ka jireen [39] ayaa u diray usduul oo waday kadak axmad baashaa, wuxuu qabsaday jaziiradaha u dhaxeeya talyaaniga iyo gariiga [40], dhulka talyaaniga ayuu ku dagay qalcada otranto ayuu qabsaday, waxaa walwal xoogan soo food saaray dawladaha talyaaniga baabaa sikeskt afaraad ayaa ku baaqay inay hishiiyaan

Isla waqtigaas suldaanka wuxuu u diray masiix baashaa qabsashada jasiirada roodos oo fardooleyda istibsaari ay heesteen,wuu weeraray mar uu ku dhawaaday furashadeed ayuu ku dhawaaqay si iskiis in ganiimada uu leeyahay kaliya suldaan, taasi oo keentay inay ciidanka niyad jabaan, guul daro ayuuna kusoo dhamaaday, suldaan maxamad ayaa canaantay masiix baashaa markuu soo laabtay.

DHimashada suldaanka wax ka badal

25 April 1481dii suldaanku ciidankiis ayuu isugu keenay wuxuu u diyaar garoobay weerar loo badinaayo inuu talyaaniga ku wajahnaa, balse jiro kadisa ayaa ku timid, wuxuuna dhintay 3 may ee sanadkaas, laba aragti ayaa ku jirto sababta uu ku dhintay, aragti qabta inuu xanuun iskiis uu u dhintay, iyo aragti qabta in la sumeeyay uuna sumeeyay dhaqtar yacquub baasha la yiraahdo asal ahaan yahuud ahaa una shaqeenaayo bunduqiya

Wax qabadkiisa wax ka badal

Suldaan muxamad alfaatix ayaa sameeyay 30kii sano uu xilka haayay wax qabad badan, wuxuu balaariyay dhulka dawlada, waxa uu dhisay dhismooyin badan, sida mdarasooyin, masaajid, suuqyo iyo isbitaalo waxaa ugu caansan dhismooyinkiis masjidka alfaatix iyo suuqa baazaar ee weyn ee ku yaalo Istanbuul[41]

xaasaskiisa iyo ilmihiisa wax ka badal

Suldaan Maxamad alfaatix wuxuu guursaday noloshiisa dhowr naagood waxayna u dhaleen wiilal badan iyo Hal gabar

  • Amiina kulbahaar khaatuun
  • kulshaah khaatuun aslkeed waa albaaniyaan
  • Mukarama khaatuunasalkeed waa Abkhazi
  • Jiijik khaatuun qaahira baa lagu dhalay taliye mamaaliikta ah ayaa dhalay
  • Xanna khaatuun waxaa dhalay imbiraadoorka daraabazoon daauud komneen, suldaanka ayaa guursaday kadib qabsashada daraabazoon.
  • khadiija khaatuun waxaa dhalay zagaanuush baashaa
  • ilmahiis
  • Bayazid labaad amiina kulbahaar khaatuun ayaa dhashay, curudka alfaatix buu ahaa, xilka ayuuna kaga dambeeyay aabihiis.
  • musdafa 1474tii buu dhintay
  • jam suldaan walaalkii bayazid labaad ayuu xilka kula dooday markuu ka adkaan waayay yurub buu aaday talyaaniga buu ku dhintay.
  • Jawhar khaan khaatuun waxaa guursaday ogorli maxamed bin oozoon xasan waxay u dhashay axmad koodah

xigasho wax ka badal

  1. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=فريد بك، مُحمَّد|مؤلف2=تحقيق: الدُكتور إحسان حقّي|عنوان=تاريخ الدولة العليَّة العُثمانيَّة|إصدار=العاشرة|صفحة=160 - 161|مسار=https://docs.google.com/file/d/0BwSf_0bx00XdUEl6UHJ3VTJ1N2s/edit%7Cسنة=1427هـ - 2006م|ناشر=دار النفائس|مكان=بيروت - لُبنان|تنسيق=pdf|تاريخ الوصول=28 نيسان (أبريل) 2019م|مسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20190509154112/https://docs.google.com/file/d/0BwSf_0bx00XdUEl6UHJ3VTJ1N2s/edit%7C
  2. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=المنياوي، رمزي|عنوان=مُحمَّد الفاتح: النسر الكبير فاتح القُسطنطينيَّة ومُحقِّق البشارة النبويَّة|إصدار=الأولى|صفحة=40 - 43|سنة=2011|ناشر=دار الكتاب العربي|
  3. ب| مؤلف-الأخير1=Babinger|مؤلف-الأول1=Franz|وصلة مؤلف=:en:Franz Babinger|سنة=2003 | عنوان=Fatih Sultan Mehmed ve Zamanı | ناشر=Oğlak Yayınevi | مكان=İstanbul | الرقم المعياري=975-329-417-4|
  4. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1= طقّوش، مُحمَّد سُهيل|عنوان= تاريخ العثمانيين: من قيام الدولة إلى الانقلاب على الخلافة|إصدار= الثالثة|صفحة= 95|سنة= 1434هـ - 2013م|ناشر= دار النفائس|الرقم المعياري= 9789953184432||تاريخ الوصول= 28 نيسان (أبريل) 2019م|مكان= بيروت - [[لبنان|لُبنامسار=https://ia600309.us.archive.org/19/items/ottn_hist7/ottoman.pdf%7C مسار أرشيف = https://web.archive.org/web/20190428194857/https://ia600309.us.archive.org/19/items/ottn_hist7/ottoman.pdf |
  5. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=فهمي، عبدُ السلام عبد العزيز|عنوان=السُلطان مُحمَّد الفاتح: فاتح القُسطنطينيَّة وقاهر الرُّوم|إصدار=الخامسة|صفحة=22|سنة=1413هـ - 1993م|ناشر=دار القلم|تاريخ الوصول=7 حُزيران (يونيو) 2019م|مكان=دمشق - سوريا|مسار=https://ia801603.us.archive.org/33/items/WAQ57678s/57678s.pdf%7Cمسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20190607214955/https://ia801603.us.archive.org/33/items/WAQ57678s/57678s.pdf%7C
  6. Kala xiriir halkaan
  7. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1= طقّوش، مُحمَّد سُهيل|عنوان= تاريخ العثمانيين: من قيام الدولة إلى الانقلاب على الخلافة|إصدار= الثالثة|صفحة= 102|سنة= 1434هـ - 2013م|ناشر= دار النفائس|الرقم المعياري= 9789953184432||تاريخ الوصول= 28 نيسان (أبريل) 2019م|مكان= بيروت - لُبنان|مسار=https://ia600309.us.archive.org/19/items/ottn_hist7/ottoman.pdf%7C مسار أرشيف = https://web.archive.org/web/20190428194857/https://ia600309.us.archive.org/19/items/ottn_hist7/ottoman.pdf |
  8. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=البُخاري، أبو عبد الله مُحمَّد بن إسماعيل بن إبراهيم الجعفي|مؤلف2=تحقيق: هاشم الندوي وآخرون|عنوان=كتابُ التاريخ الكبير|المجلد=القسم الثاني من الجُزء الأوَّل|صفحة=81|ناشر=دائرة المعارف العُثمانيَّة|تاريخ الوصول=24 كانون الأوَّل (ديسمبر) 2019م|مكان=حيدر آباد - الهند|مسار=https://ia600201.us.archive.org/31/items/waq15291/02_15292.pdf%7Cمسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20191224024504/https://ia600201.us.archive.org/31/items/waq15291/02_15292.pdf%7C
  9. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=ابن عبد البر، أبو عُمر يُوسُف بن عبد الله النمري القُرطُبي|مؤلف2=تحقيق: علي مُحمَّد البجَّاوي|عنوان=الاستيعاب في معرفة الأصحاب|المجلد=الجُزء الأوَّل|إصدار=الأولى|صفحة=170|سنة=1412هـ - 1992م|ناشر=دار الجيل|تاريخ الوصول=24 كانون الأوَّل (ديسمبر) 2019م|مكان=بيروت - لُبنان|مسار=https://shamela.ws/book/12288/171%7Cمسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20191224024032/https://al-maktaba.org/book/12288/171%7Cتاريخ أرشيف=[[24 ديسمبر|
  10. 10.0 10.1 {{استشهاد بكتاب|مؤلف1= مُنجِّم باشي، أحمد بن لُطف الله السلانيكي الرُّومي المولوي الصدِّيقي|مؤلف2= دراسة وتحقيق: د. غسَّان بن عليّ الرمَّال|عنوان= كتاب جامع الدُول: قسم سلاطين آل عُثمان إلى سنة 1083هـ|صفحة= 458 - 464|سنة= 1430هـ - 2009م|ناشر= دار الشفق لِلطباعة والنشر|
  11. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1= عليّ، عبدُ الله نبيل|عنوان= الدولة العُثمانيَّة: الدُستور، الإستخلاف والتمكين، سلاطين الدولة العُثمانيَّة، عهد الفوضى|إصدار= الأولى|صفحة= 322 - 327|سنة= 2018|ناشر= مُؤسسة شباب الجامعة|الرقم المعياري= 9789772123315|مكان= الإسكندريَّة - مصر|
  12. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1= كلتي، برناردين|مؤلف2= ترجمة: شُكري محمود نديم|عنوان= فتح القُسطنطينيَّة|إصدار= الأولى|صفحة= 74 - 75|سنة= 1962|ناشر= مكتبة النهضة|تاريخ الوصول= 6 كانون الثاني (يناير) 2020م|مكان= بغداد - العراق|مسار= https://archive.org/details/fath.al.qostntinya1/page/n89%7C مسار أرشيف = https://web.archive.org/web/20200319231057/https://archive.org/details/fath.al.qostntinya1/page/n89 |
  13. Kala xiriir halkaan
  14. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1= كلتي، برناردين|مؤلف2= ترجمة: شُكري محمود نديم|عنوان= فتح القُسطنطينيَّة|إصدار= الأولى|صفحة= 78|سنة= 1962|ناشر= مكتبة النهضة|تاريخ الوصول= 6 كانون الثاني (يناير) 2020م|مكان= بغداد - العراق|مسار= https://archive.org/details/fath.al.qostntinya1/page/n93%7C مسار أرشيف = https://web.archive.org/web/20200319231245/https://archive.org/details/fath.al.qostntinya1/page/n93 |
  15. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1= حسُّون، عليّ|عنوان= العُثمانيُّون والبلقان|إصدار= الثانية|صفحة= 90|سنة= 1406هـ - 1986م|ناشر= المكتب الإسلامي|تاريخ الوصول= 18 كانون الثاني (يناير) 2020م|مكان= بيروت - لُبنان|مسار= https://archive.org/details/al.othmanyoun.w.al.blqan/page/n89%7C مسار أرشيف = https://web.archive.org/web/20200319231041/https://archive.org/details/al.othmanyoun.w.al.blqan/page/n89 | تاريخ أرشيف = 19 مارس 2020 }
  16. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1= أوزتونا، يلماز|مؤلف2= ترجمة: عدنان محمود سلمان|عنوان= موسوعة تاريخ الإمبراطوريَّة العُثمانيَّة السياسي والعسكري والحضاري|المجلد=المُجلَّد الأوَّل|إصدار= الأولى|صفحة= 136 - 142|سنة= 1431هـ - 2010م|ناشر= الدار العربيَّة للموسوعات|مكان= بيروت - لُبنان|مسار=https://ia902908.us.archive.org/12/items/waq76579/01_76579.pdf%7Cتاريخ[dead link] الوصول=1 أيَّار (مايو) 2019م| مسار أرشيف = https://web.archive.org/web/20190501184423/https://ia801904.us.archive.org/17/items/waq76579/01_76579.pdf | تاريخ أرشيف = 1 مايو 2019}
  17. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1= ابن أيَّاس، أبو البركات زين العابدين مُحمَّد بن أحمد الحنفي الناصري القاهري|مؤلف2= تحقيق مُحمَّد مُصطفى|عنوان= بدائع الزُهُور في وقائع الدُهُور|المجلد=الجُزء الثاني|صفحة= 316|سنة= 1404هـ - 1984م|ناشر= الهيئة المصريَّة العامَّة لِلكتاب|تاريخ الوصول= 19 كانون الثاني (يناير) 2020م|مكان= القاهرة - مصر|مسار= https://ia800300.us.archive.org/20/items/WAQ17749/02_17750.pdf%7C مسار أرشيف = https://web.archive.org/web/20190609010123/https://ia800300.us.archive.org/20/items/WAQ17749/02_17750.pdf | تاريخ أرشيف = 9 يونيو 2019 }
  18. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1= ابن تغري بردي، أبو المحاسن جمالُ الدين يُوسُف الأتابكي اليشبقاوي الظاهري|عنوان= النُجُوم الزاهرة في مُلُوك مصر والقاهرة|إصدار= الأولى|صفحة= 70 - 71|سنة= 1383هـ - 1963م|ناشر= وزارة الثقافة المصريَّة|تاريخ الوصول= 22 شُباط (فبراير) 2020م|مكان= القاهرة - الجمهورية العربية المتحدة|مسار= https://ia600200.us.archive.org/24/items/FP159836/16_159844.pdf%7C مسار أرشيف = https://web.archive.org/web/20200222183109/https://ia600200.us.archive.org/24/items/FP159836/16_159844.pdf | تاريخ أرشيف = 22 فبراير 2020 }
  19. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1= ديل، شارلز|مؤلف2= تعريب: أحمد عزَّت عبد الكريم وتوفيق إسكندر|عنوان= البُندُقيَّة جُمهُوريَّة أرستقراطيَّة|صفحة= 137|سنة= 1948|ناشر= دار المعارف|
  20. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=الرشيدي، سالم|عنوان=مُحمَّد الفاتح|إصدار=الثانية|صفحة=161 - 164|سنة=2013|ناشر=دار البشير لِلثقافة|تاريخ الوصول=6 كانون الثاني (يناير) 2020م|مكان=القاهرة - مصر|مسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20200106222623/https://download-islamic-religion-pdf-ebooks.com/28788-free-book%7Cتاريخ أرشيف=6 كانون الثاني (يناير)
  21. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=مُنجِّم باشي، أحمد بن لُطف الله السلانيكي الرُّومي المولوي الصدِّيقي|مؤلف2=دراسة وتحقيق: د. غسَّان بن عليّ الرمَّال|عنوان=كتاب جامع الدُول: قسم سلاطين آل عُثمان إلى سنة 1083هـ|صفحة=471 - 477|سنة=1430هـ - 2009م|ناشر=دار الشفق لِلطباعة والنشر
  22. {{استشهاد بكتاب||مؤلف1=طقّوش، مُحمَّد سُهيل|عنوان=تاريخ العثمانيين: من قيام الدولة إلى الانقلاب على الخلافة|إصدار=الثالثة|صفحة=116 - 117|سنة=1434هـ - 2013م|ناشر=دار النفائس|الرقم المعياري=9789953184432|تاريخ الوصول=28 نيسان (أبريل) 2019م|مكان=بيروت - لُبنان|مسار=https://ia600309.us.archive.org/19/items/ottn_hist7/ottoman.pdf%7Cمسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20190428194857/https://ia600309.us.archive.org/19/items/ottn_hist7/ottoman.pdf%7C
  23. {{استشهاد ويب|مسار=https://althistory.fandom.com/wiki/Demetrios_Palaiologos_(Premysloides_Dynasty)%7Cعنوان=Demetrios Palaiologos (Premysloides Dynasty)|تاريخ الوصول=2021-12-13|موقع=Alternative History|لغة=en|مسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20211213192729/https://althistory.fandom.com/wiki/Demetrios_Palaiologos_(Premysloides_Dynasty)%7C
  24. {{استشهاد بكتاب||مؤلف1=طقّوش، مُحمَّد سُهيل|عنوان=تاريخ العثمانيين: من قيام الدولة إلى الانقلاب على الخلافة|إصدار=الثالثة|صفحة=120 - 122|سنة=1434هـ - 2013م|ناشر=دار النفائس|الرقم المعياري=9789953184432|تاريخ الوصول=28 نيسان (أبريل) 2019م|مكان=بيروت - لُبنان|مسار=https://ia600309.us.archive.org/19/items/ottn_hist7/ottoman.pdf%7Cمسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20190428194857/https://ia600309.us.archive.org/19/items/ottn_hist7/ottoman.
  25. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1= طقّوش، مُحمَّد سُهيل|عنوان= تاريخ العثمانيين: من قيام الدولة إلى الانقلاب على الخلافة|إصدار= الثالثة|صفحة= 118 - 119|سنة= 1434هـ - 2013م|ناشر= دار النفائس|الرقم المعياري= 9789953184432||تاريخ الوصول= 28 نيسان (أبريل) 2019م|مكان= بيروت - لُبنان|مسار=https://ia600309.us.archive.org/19/items/ottn_hist7/ottoman.pdf%7C مسار أرشيف = https://web.archive.org/web/20190428194857/https://ia600309.us.archive.org/19/items/ottn_hist7/ottoman.pdf |
  26. 26.0 26.1 Kala xiriir halkaan
  27. Template:استشهاد ويب
  28. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1= ڤاتان، نيقولا|مؤلف2= إشراف روبير مانتران|مؤلف3= ترجمة بشير السباعي|عنوان= تاريخ الدولة العُثمانيَّة|إصدار= الأولى|الفصل=الفصل الثالث: صُعُود العُثمانيين|صفحة= 137|سنة= 1993|ناشر= دار الفكر للدراسات والنشر والتوزيع|تاريخ الوصول= 5 كانون الثاني (يناير) 2020م|مكان= القاهرة - مصر|مسار= https://www.dopdfwn.com/cacnoscana/scanoanya/pdf-books-org-2SS34.pdf%7C مسار أرشيف = https://web.archive.org/web/20200201232554/https://www.dopdfwn.com/cacnoscana/scanoanya/pdf-books-org-2SS34.pdf | تاريخ أرشيف = 1 فبراير 2020 | وصلة مكسورة
  29. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1= وصفي، مُحمَّد رضا|عنوان= التفاعل بين الإسلام والمسيحيَّة في إيران: العهد الصفوي (1501 - 1722م)|إصدار= الأولى|صفحة= 163 - 164|سنة= 2015|ناشر= مركز الحضارة لِتنمية الفكر الإسلامي|الرقم المعياري= 9786144270592|تاريخ الوصول= 3 آذار (مارس) 2020م|مكان= بيروت - لُبنان|مسار= https://books.google.com.lb/books?id=0thSDwAAQBAJ&pg=PA163&lpg=PA163&dq=%D8%A3%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%86+%D8%AD%D8%B3%D9%86+%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D9%8A%D9%86&source=bl&ots=lbgDuB4AFs&sig=ACfU3U0Ct5ZaxAPuinGTbEMa9cZd_6KsGA&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiD4fXJn_7nAhUI8hQKHSkCArEQ6AEwBXoECAoQAQ#v=onepage&q=%D8%A3%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%86%20%D8%AD%D8%B3%D9%86%20%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D9%8A%D9%86&f=false%7Cمسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20200303133327/https://books.google.com.lb/books?id=0thSDwAAQBAJ&pg=PA163&lpg=PA163&dq=%D8%A3%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%86+%D8%AD%D8%B3%D9%86+%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D9%8A%D9%86&source=bl&ots=lbgDuB4AFs&sig=ACfU3U0Ct5ZaxAPuinGTbEMa9cZd_6KsGA&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiD4fXJn_7nAhUI8hQKHSkCArEQ6AEwBXoECAoQAQ%23v%3Donepage&q=%D8%A3%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%86+%D8%AD%D8%B3%D9%86+%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D9%8A%D9%86&f=false#v=snippet&q=%D8%A3%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%86%20%D8%AD%D8%B3%D9%86%20%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D9%8A%D9%86&f=false%7Cتاريخ أرشيف=[[3 مارس|
  30. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1= ديورانت، وِل|مؤلف2= ترجمة: مُحمَّد بدران|عنوان= قصَّة الحضارة: النهضة|صفحة= 56 - 61|المجلد= الجُزء الثالث من المُجلَّد الخامس|ناشر= المنظمة العربية للتربية والثقافة والعلوم ودار الجيل للطبع والنشر والتوزيع|تاريخ الوصول= 3 آذار (مارس) 2020م|مكان= بيروت وتُونُس|مسار= https://ia801908.us.archive.org/16/items/WAQ29508_201304/05-3-20.pdf%7C[dead link] مسار أرشيف = https://web.archive.org/web/20170611202952/https://ia801702.us.archive.org/19/items/WAQ29508_201304/05-3-20.%7C
  31. 31.0 31.1 31.2 {{استشهاد بكتاب|مؤلف1= فريد بك، مُحمَّد|مؤلف2= تحقيق: الدُكتور إحسان حقّي|عنوان= تاريخ الدولة العليَّة العُثمانيَّة|إصدار= العاشرة|صفحة= 172 - 178|مسار=https://docs.google.com/file/d/0BwSf_0bx00XdUEl6UHJ3VTJ1N2s/edit%7Cسنة= 1427هـ - 2006م|ناشر= دار النفائس|مكان= بيروت - لُبنان|تنسيق= pdf|تاريخ الوصول=28 نيسان (أبريل) 2019م| مسار أرشيف = https://web.archive.org/web/20190509154112/https://docs.google.com/file/d/0BwSf_0bx00XdUEl6UHJ3VTJ1N2s/edit |
  32. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1= مُنجِّم باشي، أحمد بن لُطف الله السلانيكي الرُّومي المولوي الصدِّيقي|مؤلف2= دراسة وتحقيق: د. غسَّان بن عليّ الرمَّال|عنوان= كتاب جامع الدُول: قسم سلاطين آل عُثمان إلى سنة 1083هـ|صفحة= 495 - 505|سنة= 1430هـ - 2009م|
  33. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1= القرماني، أحمد بن يُوسُف|عنوان= أخبار الدُول وآثار الأُول في التاريخ|صفحة= 310|سنة= 1282هـ|ناشر= مطبعة الميرزا عبَّاس التبريزي|تاريخ الوصول= 24 كانون الأوَّل (ديسمبر) 2019م|مكان= بغداد|مسار= https://upload.wikimedia.org/wikisource/ar/f/fa/%D8%A3%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84.pdf%7Cمسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20191224011431/https://upload.wikimedia.org/wikisource/ar/f/fa/%D8%A3%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84.pdf%7C
  34. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named أوزتونا7
  35. Kala xiriir halkaan
  36. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1= طقّوش، مُحمَّد سُهيل|عنوان= تاريخ العثمانيين: من قيام الدولة إلى الانقلاب على الخلافة|إصدار= الثالثة|صفحة= 128 - 130|سنة= 1434هـ - 2013م|ناشر= دار النفائس|الرقم المعياري= 9789953184432||تاريخ الوصول= 28 نيسان (أبريل) 2019م|مكان= بيروت - لُبنان|مسار=https://ia600309.us.archive.org/19/items/ottn_hist7/ottoman.pdf%7C مسار أرشيف = https://web.archive.org/web/20190428194857/https://ia600309.us.archive.org/19/items/ottn_hist7/ottoman.pdf |
  37. Template:استشهاد بدورية محكمة {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200308220126/http://mohamedrabeea.net/library/pdf/52c41f7e-bee8-4948-942f-a258c6d7a728
  38. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1= مُنجِّم باشي، أحمد بن لُطف الله السلانيكي الرُّومي المولوي الصدِّيقي|مؤلف2= دراسة وتحقيق: د. غسَّان بن عليّ الرمَّال|عنوان= كتاب جامع الدُول: قسم سلاطين آل عُثمان إلى سنة 1083هـ|صفحة= 517 - 525|سنة= 1430هـ - 2009م|
  39. Kala xiriir halkaan
  40. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1= طقّوش، مُحمَّد سُهيل|عنوان= تاريخ العثمانيين: من قيام الدولة إلى الانقلاب على الخلافة|إصدار= الثالثة|صفحة= 130 - 134|سنة= 1434هـ - 2013م|ناشر= دار النفائس|الرقم المعياري= 9789953184432||تاريخ الوصول= 28 نيسان (أبريل) 2019م|مكان= بيروت - لُبنان|مسار=https://ia600309.us.archive.org/19/items/ottn_hist7/ottoman.pdf%7C مسار أرشيف = https://web.archive.org/web/20190428194857/https://ia600309.us.archive.org/19/items/ottn_hist7/ottoman.pdf |
  41. {{استشهاد ويب|الأخير= |الأول= |مؤلف = |وصلة مؤلف= |المؤلفون= | تاريخ=2012 |مسار=http://www.discoverislamicart.org/database_item.php?id=monument;ISL;tr;Mon01;28;ar |عنوان=البازار الكبير |تنسيق= |عمل= |صفحات= |ناشر=متحف بلا حدود | لغة= |تاريخ الوصول=تشرين 2012| مسار أرشيف = https://web.archive.org/web/20160319010458/http://www.discoverislamicart.org/database_item.php?id=monument;isl;tr;mon01;28;ar |
  1. Türklerin Altın Kitabı, Refik Özdek, Tercüman Yayınları - II. ve III. Cilt. sayfa 410
  2. {{استشهاد |عنوان=The Papacy and the Levant (1204–1571), Volume II: The Fifteenth Century |الأخير=Setton |الأول=Kenneth M. |سنة=1978 |ناشر=DIANE Publishing|صفحة=248|مسار=https://books.google.com/books?id=0Sz2VYI0l1IC |الرقم المعياري=0-87169-127-2| مسار أرشيف = https://web.archive.org/web/20190511204648/https://books.google.com/books?id=0Sz2VYI0l1IC |
  3. Iorga, Nicolae (2005). Osmanlı İmparatorluğu tarihi, Vol 2 : 1451–1538 (translated by Nilüfer Epçeli). Yeditepe. {{ردمك
  4. Prof. Yaşar Yüce-Prof. Ali Sevim: Türkiye tarihi Cilt I, AKDTYKTTK Yayınları, İstanbul, 1991 pp 256-257
  5. Kala xiriir halkaan


Cite error: <ref> tags exist for a group named "ِ", but no corresponding <references group="ِ"/> tag was found