Burundi

Wadan ku yaalla bartamaha qaarada Afrika,

Burundi waa wadan ku yaalla bartamaha qaarada Afrika, caasimadiisu waa Bujumbura, waa dowlad dhexda ku jirta badna aan lahayn, waxay ka mid tahay wadamada ku yaal Gobolka harooyinka waaweyn, woqooyi waxaa ka xiga Ruwanda, koonfur iyo bari Tansaaniya galbeedna waxaa ka xiga Kongo Za'iir.

Republic of Burundi
Hal ku dheg: 
  • "Ubumwe, Ibikorwa, Amajambere" (Rundhi)
  • "Unité, Travail, Progrès" (Faransiis)
Heesta qaranka: Burundi Bwacu  (Rundhi)
Our Burundi
Location of Burundi (dark blue) – in Africa (light blue & dark grey) – in the African Union (light blue)
Location of Burundi (dark blue)

– in Africa (light blue & dark grey)
– in the African Union (light blue)

Location of Burundi (dark blue)

– in Africa (light blue & dark grey)
– in the African Union (light blue)

Location of Burundi
Magaalo madax
Waa Magaalada ugu balaaran
Bujumbura
Official languages Kirundi (national and official)
Af-Faransiis (official)
Af-Ingiriisi (official)[1][2][3][4]
Qaybaha qoomiyedaha
  • 85% Hutu
  • 14% Tutsi
  •  1% Twa
  • ~3,000 Europeans
  • ~2,000 South Asians
Dadka Burundian
Xukunka Presidential republic
 -  President Évariste Ndayishimiye[5]
 -  1st Vice-President Prosper Bazombanza
 -  2nd Vice-President Joseph Butore
Sharci dejinta Parliament
 -  Aqalka sare Senate
 -  Aqalka hoose National Assembly
Status
 -  Part of Ruanda-Urundi
(UN trust territory)
1945–1962 
 -  Independence from Belgium 1 July 1962 
 -  Republic 1 July 1966 
 -  Constitution of Burundi 28 February 2005 
Baaxad
 -  Guud ahaan 27,834 km2 [6](142nd)
10,747 sq mi 
 -  Biyo (%) 10[7]
Tirada dadka
 -  2021 qiyaasta 12,551,213[8][9] (86th)
 -  2008 Tirakoob 8,053,574[6]
 -  Mugga Dadka 401.6/km2
1,040.1/sq mi
Wax soo saar (PPP) 2017 qiyaastii
 -  Guud ahaan $7.985 billion[10]
 -  Qof qof $808[10]
Wax soo saar (Iskaga magacaaban) 2017 estimate
 -  Guud ahaan $3.393 billion[10]
 -  Calaa qof $343[10]
Qaybsiga (2013)39.2[11] (medium)
Kobaca (2015)Decrease 0.404[12] (low / 184th)
Lacagta Burundian franc (FBu) (BIF)
Waqtiga CAT (UTC+2)
Taariikhda dd/mm/yyyy
Wadista Baabuurta right
Thiinada telka +257
Furaha Internetka .bi
Burundi

Burundi (/ bərʊndi, -rʌn- /), si rasmi ah Jamhuuriyadda Burundi (Kirundi): Burundi, oo ku yaal gobolka Woqooyiga Ameerika ee Bariga Afrika, waxay xuduud ka dhigtay Rwanda waqooyiga, Tansaaniya dhinaca bariga iyo koonfurta, iyo Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Congo oo galbeed ah. Waxaa sidoo kale loo tixgeliyaa qayb ka mid ah Bartamaha Afrika. Magaalada Burundi waa Bujumbura. Xuduudaha koonfur galbeed waxay ku dhow yihiin Lake Tanganyika.

Dadka reer Twa, Hutu iyo Tutsi waxay ku noolaayeen Burundi ugu yaraan 500 sano. Muddo ka badan 200 oo sano, Burundi waxay ahayd boqortooyo madaxbannaan, ilaa bilowgii qarnigii 20aad, markii Jarmalku gumaysteen gobolka. Ka dib markii dagaalkii koowaad ee aduunka iyo guul darradii Jarmalka, waxay ka soo gashay dhulka Belgium. Labada Jarmal iyo Beljimka ayaa waxay Burundi iyo Rwanda ka dhigeen Gobollo-Urundi. Inkastoo ay jiraan khaldad caan ah, Burundi iyo Rwanda marnaba ma aheyn kuwo ku salaysan caadada ilaa wakhtiga gumeysiga Yurub. Template:Politics of Burundi Burundi is divided into eighteen provinces, each named after their respective capital with the exception of Bujumbura Rural. The newest province, Rumonge, was created on 26 March 2015 from five communes previously belonging to the provinces of Bujumbura Rural and Bururi.[13]

Province Capital Area
(km2) [14]
Population
(2008 census)[15]
Eastern Burundi
Cankuzo Cankuzo 1,964.54 228,873
Gitega Gitega 1,978.96 725,223
Rutana Rutana 1,959.45 333,510
Ruyigi Ruyigi 2,338.88 400,530
Northern Burundi
Karuzi Karuzi 1,457.40 436,443
Kayanza Kayanza 1,233.24 585,412
Kirundo Kirundo 1,703.34 628,256
Muyinga Muyinga 1,836.26 632,409
Ngozi Ngozi 1,473.86 660,717
Southern Burundi
Bururi Bururi 1,644.68 313,102
Makamba Makamba 1,959.60 430,899
Rumonge Rumonge 1,079.72 352,026
Western Burundi
Bubanza Bubanza 1,089.04 338,023
Bujumbura Mairie Bujumbura 86.52 497,166
Bujumbura Rural Isale 1,059.84 464,818
Cibitoke Cibitoke 1,635.53 460,435
Muramvya Muramvya 695.52 292,589
Mwaro Mwaro 839.60 273,143

Burundi waxay xorowday 1962-dii, markii hore waxay lahayd boqortooyo, laakiin dilal isdaba-joog ah, rabshado iyo cimilada guud ee xasilooni-darrada gobolka ayaa ka dhalatay dhisitaanka Jamhuuriyadda iyo hal xisbi qaran 1966. Noocyada qowmiyadaha iyo ugu dambeyntii laba dagaallo sokeeye iyo xasuuqii 1970-yadii iyo mar kale 1990-yadii waxay ka baxeen waddanka horumaray iyo dadkeeduna waa mid ka mid ah kuwa ugu faqiirsan aduunka. 2015 ayaa goob joog u ahaa tartan siyaasadeed oo weyn sida Madaxweynaha Pierre Nkurunziza uu doorbiday inuu ku ordo muddo seddexaad ah, isku day afgambi iyo doorashadii baarlamaanka iyo doorashadii madaxtooyada ayaa si weyn loo dhaleeceeyay xubnaha beesha caalamka.

Nidaamka siyaasadeed ee Burundi waa mid ka mid ah madax-bannaanida Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee fadhigeedu yahay dowlad-goboleedyo badan. Madaxweynaha Burundi waa madaxa dawladda iyo madaxa dawladda. Burundi waxaa haatan ku jira 21 kooxood oo diiwaan gashan. [16] 13kii Maarso 1992, hogaamiyaha taliska taliska ee Pierre Buyoya Pierre Buyoya ayaa aasaasay dastuur, [17] taas oo bixisay geeddi-socod siyaasadeed oo dhinacyo badan ah iyo tartanka xisbiyada kala duwan. Lix sano ka dib, 6dii Juun 1998-kii, dastuurka ayaa la beddelay, ballaadhinta kuraasta Baarlamaanka Qaranka iyo sameynta qodobbo ku-xigeen laba madaxweyne. Sababtoo ah Heshiiskii Arusha, Burundi waxa ay hirgalisay dowlad ku meel-gaar ah 2000-kii. [19] Bishii Oktoobar 2016,

script error african flag brunai*

  1. https://www.worldatlas.com/articles/what-languages-are-spoken-in-burundi.html.  Maqan ama ebar |title= (caawin)
  2. http://www.iwacu-burundi.org/englishnews/english-is-now-official-language-of-burundi/.  Maqan ama ebar |title= (caawin)
  3. Consulting, Jibril TOUZI, Great Lakes. "Nuqul Archive". www.assemblee.bi. Waxaa laga kaydiyay the original 2018-03-13. Soo qaatay 2018-07-29.  Barameter aan la aqoon |ciwaan= ignored (caawin)
  4. "Nuqul Archive" (PDF). Waxaa laga kaydiyay the original (PDF) 2017-08-13. Soo qaatay 2018-07-29.  Barameter aan la aqoon |ciwaan= ignored (caawin)
  5. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named cnn01
  6. 6.0 6.1 "Nuqul Archive". ISTEEBU. Waxaa laga kaydiyay the original 28 July 2017. Soo qaatay 17 December 2015.  Barameter aan la aqoon |ciwaan= ignored (caawin)
  7. Template:Cite report
  8. population.un.org. United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division https://population.un.org/wpp/. Soo qaatay July 17, 2022.  Maqan ama ebar |title= (caawin)
  9. population.un.org (XSLX) ("Total Population, as of 1 July (thousands)"). United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_General/WPP2022_GEN_F01_DEMOGRAPHIC_INDICATORS_COMPACT_REV1.xlsx. Soo qaatay July 17, 2022.  Maqan ama ebar |title= (caawin)
  10. 10.0 10.1 10.2 10.3 . International Monetary Fund http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2017/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=85&pr.y=3&sy=2015&ey=2022&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=618&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a=. Soo qaatay 13 January 2015.  Maqan ama ebar |title= (caawin)
  11. . The World Bank http://databank.worldbank.org/data/views/reports/tableview.aspx. Soo qaatay 13 January 2015.  Maqan ama ebar |title= (caawin)
  12. (PDF). United Nations Development Programme http://hdr.undp.org/sites/default/files/2016_human_development_report.pdf. Soo qaatay 21 March 2017.  Maqan ama ebar |title= (caawin)
  13. Nkurunziza, Pierre (26 March 2015). "Nuqul Archive" (PDF). Presidential Cabinet, Republic of Burundi. Waxaa laga kaydiyay the original (PDF) 25 Bisha Tobnaad 2016. Soo qaatay 14 July 2015.  Barameter aan la aqoon |ciwaan= ignored (caawin); Hubi qiimaynta taariikhda: |archive-date= (caawin)
  14. . GeoHive https://web.archive.org/web/20150714122552/http://www.geohive.com/cntry/burundi_ext.aspx. Waxaa laga kaydiyay the original 14 July 2015. Soo qaatay 13 July 2015.  Maqan ama ebar |title= (caawin)
  15. Law, Gwillim. Statoids http://www.statoids.com/ubi.html. Soo qaatay 13 July 2015.  Maqan ama ebar |title= (caawin)