Isuduwe: 1°16′S 36°48′E / 1.267°S 36.800°E
Kiinya waa wadan ku yaal bariga Afrika. Waxey xal la wadaagtaa wadammada Tansaaniya, Ugaandha, Harta Fiktooriya, Soomaaliya iyo Itoobiya. Dhinaca barina waxaa kaga dhagan Badweynta Hindiya. caasimada wadanka Kenya waa Nayroobi. Wadanka Kiinya wuxuu ka mid yahay wadammada ee ku badan yihiin xayawaanaadka ee Qaarada Afrika, sida libaaxa, waraabaha iyo shabeelka. Waa wadan ee dadka adduunka soo dalxiisaan oo na dhaqaalo hiisa kor u socdo. Wadanka magaciisa waxaa lagu magac daray Mount Kenya (buurta Kiinya). Waa buurta ugu weyn wadanka Kiinya, waana midda labaad oo ugu weyn qaarada Afrika. Waayadii hore waxaa la dhihi jiray wadanka British East Africa, waa markii oo Ingriiska gumeynsan jiray Kiinya iyo Yugaandha.
| Jamhuuriyedda Kiinya
Jamhuri ya Kenya
|
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| Hal ku dheg: "Harambee" (Af-Sawaaxili) "Aan wada shaqayno" |
||||||
| Heesta qaranka: Ee Mungu Nguvu Yetu | ||||||
.svg) |
||||||
| Magaalo madax Waa Magaalada ugu balaaran |
Nayroobi 1°16′S 36°48′E / 1.267°S 36.800°E |
|||||
| Luqadaha rasmiga ah | ||||||
| Qaybaha qoomiyedaha | ||||||
| Dadka | Kinyaati | |||||
| Xukunka | Qaab jamhuuriyad | |||||
| - | Madaxweyne | Uhuru Kenyatta | ||||
| - | Madaxwene ku xigeen | Kalonzo Musyoka | ||||
| - | Raiisul wasaare | Raila Odinga | ||||
| - | Afhayeenka baarlamaanka | Kenneth Marende | ||||
| - | Gudoomiyeha maxkamadda sare | Willy Munyoki Mutunga | ||||
| Sharci dejinta | Baarlamaan | |||||
| Xoriyad | ||||||
| - | Ka qaadatay Ingriiska | 12 December 1963 | ||||
| - | Waxaa laga dhigay Jamhuuriyed | 12 December 1964 | ||||
| Baaxad | ||||||
| - | Guud ahaan | 580,367 km2 (47th) 224,080 sq mi |
||||
| - | Biyo (%) | 2.3 | ||||
| Tirada dadka | ||||||
| - | 2012 qiyaasta | 43,013,341 (31st) | ||||
| - | 2009 Tirakoob | 38,610,097 | ||||
| - | Mugga Dadka | 67.2/km2 (140th) 174.1/sq mi |
||||
| Wax soo saar (PPP) | 2011 qiyaastii | |||||
| - | Guud ahaan | $71.427 billion | ||||
| - | Qof qof | $1,746 | ||||
| Wax soo saar (Iskaga magacaaban) | 2011 estimate | |||||
| - | Guud ahaan | $34.796 billion | ||||
| - | Calaa qof | $850 | ||||
| Qaybsiga (2008) | 42.5 (medium / 48th) | |||||
| Kobaca (2011) |  0.509[1] (low / 143rd) |
|||||
| Lacagta | shillin (KES) |
|||||
| Waqtiga | EAT (UTC+3) | |||||
| - | Xagaa (DST) | Lama arag (UTC+3) | ||||
| Taariikhda | dd/mm/yy (AD) | |||||
| Wadista Baabuurta | bidix | |||||
| Furaha telka | +254 | |||||
| Furaha Internetka | .ke | |||||
Qoraalka gudaha oo kooban
TaariikhEdit
Waayadii hore inta oo wadanka soo galin gumeysigii Ingriiska, wadanka gudihiisa waxaa ku noolaa dad ayaga ismaamuli jiray oo Bantu ah ama jareer, laakiin dhinaca xeebaha waxaa ganacsi ka sameyn jiray Carabta oo waqtigaas ka ganacsan jirtay Bariga Afrika, Bortuqiiska waqtiga oo maamulkiisa bilaabay 1500, waxay la canacsan jireen Carabta oo waagaas ka shaqeenaayeen magaalada Mombaaso. Dadka Bantuga ahaa oo deggenaan jiray gudaha dalka Kenya, uma shaqeyn jirin sida dadka deggenaa xeebaha, Laakiin dadka Masaayda ayaa bilaabay dhaqdhaqaaq dhinaca xukunka ah taariikhda marka ee ahayd 1800, laakiin dhaqdhaqaaqaas wuu joogsaday sannado badan ka dib markii oo wadanka qabsaday cudur oo xoolaha dhameeyay. Wadanka Kenya gaar ahaan dhinaca xeebaha wuxuu markiisa hore ahaa meel ee Carabta ku ganacsan jirtay adoomada, gaar ahaan meesha ee Carabta u gaarka ahayd ee Zanzibar. Kenya waxaa qabsaday Ingriiska taariikhda marka ee ahayd 1895tii, Muran ayaa ka socon jiray shirkii Barliin oo ahaa meesha dhulalka lagu kala qaybsan jiray, shirkaas wuxuu ku dhamaaday Ingriiska oo qaatay Zanzibar, Kenya iyo Yugaandha, waxaana loogu magacaabay Ingriiska Bariga Afrika. Markii la dhameeyay jidkii tareenka oo ku yaalay meesha biyo deegaanka ah ee Fiktoriya 1902dii, waxaa lagu go'aan gaaray in ee shacab Yurubiyaanka ee u soo guuraan Kenya intii ee san jecleysan wadankii la dhihi jiray (Rhodesia) oo maanta ku yaalo Simbaabwi iyo Koonfur Afrika. Kenya waxay lahayd dhul beeraad aad u weyn, dhulkaas neh waxaa degay ajaanibta Ingriiska, isla markaas neh dadkii u dhashay dalka Kenya gaar ahaan dadka Kikuyuga ah iyo dadka Masaayda ayaa la soo dajiyay dhulka, waxaana loo sameeyay shaqo oo wax soo saarkooda loo dhoofin jiray wadammada Yurubiyanka,badanaa dadka qaarkood lacag raqiis ee ku shaqeyn jireen ama amar, Kenya waxay Ingriiska ka xoroowday 1963dii.
JuqraafiEdit
Kiinya wuxuu ku fadhiyaa dhul balaaran oo gaaraayo 580,367 km2. waxay ka mid tahay wadammada waaweyn. Kiinya waa wadanka afartan iyo toddobaad oo ugu weyn Aduunka. Kiinya waxay xuduud la leedahay wadammada Tansaaniya , Ugaandha , Harta Fiktooriya , Soomaaliya, Itoobiya iyo Konfuur Suudaan .
JawigaEdit
Jawiga Kiinya waa kuleyl, dhinaca xeebaha. woqooyiga Kiinya waa meel doog ah oo roob badan ka dain. Roob badan ayaa Kiinya ka da'o bilaha Maarso iyo Maajo. Roob yarna wuxuu da'aa Oktoobar iyo Nofeembar. xaraaradaha neh, Kuleyl ayuu ku egyahay.
DhaqaaleEdit
wadanka Kiinya sida oo u xoroway, dhaqaalihiisa kor ayuu u socdaa. waxayna soo saaraan, sonkor, biyaha macaanka, qamadi, qamri, warqado, nalal, alaabta baabuurta iyo wax badan oo kale. Dadka adduunkana wey u soo dalxiisaan. Dhaqaalaha Kenya maanta wuxuu gaaray Dhaqaalaha ugu xoogan Bariga Afrika. Wadanka Kenya wuxuu ku dadaalooyaa horumarinta shacabka Kenyaatiga iyo dhismaha dalka.
MagaalooyinkaEdit
- Nayroobi - 3,138,295 qof
- Mombaaso - 707,400 qof
- Kisumu - 322,024 qof
- Nakuru - 319.200 qof
- Majakos -144,109 qof
 |
Wikimedia Commons waxee heysaa war la xiriiro: |
XigashoEdit
- ↑ "Human Development Report 2011" (PDF). United Nations. 2011. Retrieved 2 November 2011.