Boqor mujaahid suldaan gaazi shujaacu diin wa dunyaa orkhan gazi bin cusmaan bin ardogrl (turkida cusmaaniyada:الملكُ المُجاهد غازى سُلطان اورخان خان بن (عُثمان بن ارطُغرُل؛ waa kan labaad ee boqorada cusmaaniyiinta, waxaa dhalay aasaasaha dawlada cusmaan gaazi

orkhan gaazi
أورخان غازي
suldaanka 2aad ee cusmaaniyiinta
mudada xukunkiisa
1326 ilaa , 1360
Xil kaga horeeyay: cusmaan gaazi.
Xil kaga danbeeyay muraad koowaad.
Dhashay: 1281
Ku dhashay: sogut ,anaadool
Diintiisa: Islaam
Dhalasho: dawlada cosmaniya
aabihiis cusmaan gaazi
hooyadii rabia bala malhun khaatuun
xaaskiis fiiri
ilmaha muraad koowaad, suleymaan baashaa siifiiri
Dhintay: 1360
Ku dhintay: bursa, anaadool

Taariiqdiisa wax ka badal

Waxaa lagu dhalay sogut 1281, wax badan lagama oga noloshiisa dhalinyarnimo iyo ka hor qabashadiis xilka, hooyadiis waxaa la oran jiray maala khatun ilaha qaar ayaa leh waxaa awoowa u ah shiiq adiib cali oo dhalay hooyadiis

Wuxuu kala qeyb qaatay dagaalada qaar aabiihiis sanadkii 1300 wuxuu qalcada kobri xisaar,

Bursa markii la hareereeyay oo lagu daahay waxa oo u dhiibay cusmaan hogaaminta wiilkiis orkhan

Qabashadiis xilka wax ka badal

cusmaan gaazi intuusan dhiman wuxuu diirada saaray furasha bursa, wuxuu ka ag dhisay labo qalco،[1] aad ayee u adkaatay furashadeeda, sanado badan ayaa la hareereeyay[2] 1326 ayaa la furtay, [3]cusmaan gaazi sakaraad buu ahaa markii khabarka soo gaaray wax yar kadibna wuu dhintay, kulan ee yeesheen hogaamiyayaasha aakhiyiin iyo wax garadka dawlada ayee ugu doorteen orkhan amiirka cusub ee dawlada, walaalkiis calaaudiin ayaa iska diiday inoo kula tartamo [ْ 1]

markii hore dawladiisa wuxuu ka dhigay mid hoos timaado dawlada ilkhaaniyiinta ee magoolka[4] laakin 1335 markuu dhintay abuusaciid bahaadur khaan toos ayuu uga goostay, wuxuu hadaf ka dhigatay qabsashada niiqiya iyo nikomedya wuxuu ka hareereeyay dhinac kasta, imbiraadoorkii biriizandiyiinta andronikos sedexaad ayaa ciidamo oo watay iyo cusmaaniyiinta ku dagaalameen dagaalkii biliikaanoon oo guul weyn ka gaareen cusmaaniyiinta ،[5] andronikos ayaa ka cararay goobta wuxuu dalbaday hishiis,.[6] jabkaas ayaa horseeday in ay biriizandiyiinta ka rajo beeleen ilaalashada anaadool, niiqiya ayaa ku dhacday gacantiisa 1331[7] nikomediya ayaa xigtay 1337, sidoo kale dhulal badan oo anaadool ka tirsan ayuu ka qabsaday dawladii biriizandiyiinta, meelo yar ayee anaadool uga hareen

Sanadii 1335 Imaarada qaraasii dhulkeeda ayuu ku soo daray dawlada si uu marin uga dhigto dhanka yurub [8] waxayna naqatay imaaradii ugu horeesay ee imaaradaha turkida oo cusmaaniyiinta ku biirtay

sandii 1337 ayuu weerar ku qaaday caasimadii biriizandiyiinta Qusdandiiniya lkn kuma guuleysan qabasashadeed,[9] balse imbiratorkii biriizandiyiinta andronikos sedexaad ayaa ka cabsaday wuxuu u orday in gabadhiis uu ku daro orkhan, balse guurkan cusmaaniyiinta kama celin horay iney u socdaan,[10]

Waxaa dhintay imbiraadoorkii biriizandiyiinta andronikos sedexaad 1341dii xaalada biriizandiyiinta ayaa xumaatay, dagaalo sokeeya ayee galeen, yoxanaa 5aad baalyuuluj iyo yoxanaa 6aad qantaaqoozin ayaa ku loolamay xilka, yoxanaa 6aad ayaa kaalmo ka dalbay orkhan, wuxuuna u guuriyay gabadhiis tiyodoora, [11] dabcan orkhan ciidamo ayuu ugu gargaaray imbiraadoor ayuuna ka dhigay[12]

Qeysarkii seerbiyiinta osdofan doshaan ayaa weerar ku qaaday biriizandiyiinta saalaniik iyo magaalooyin kala ayuu ka qabsaday, waxa uu u hanqaltaagay qabsashada Qusdandiiniya iyo aasaasida dawlad cusub,،[13] imbiraadoorkii biriizandiyiinta ayaa mar kale kaalmo ka dalbaday cusmaaniyiinta, orkhan ayaa u diray ciidan dhan 20kun askari oo hugaaminaayo wiilkiis suleymaan [14] wayna ku guuleesteen inay celiyaan seerbiyiinta, saalaniik wee ka soo celiyeen,[15] qalca jimba la yiraahdo oo dhinaca yurub ku taal ayuu abaal ahaan u siiyay imbiraadoorkii biriizandiyiinta cusmaaniyiinta, orkhan wuxuu u dhiibay qalcada wiilkiis suleymaan wuxuuna dajiyay turki badan, jasiirada galiilobi ayuu qabsaday asoo ka faaideestay dhulgariir dhacay 1354, ،[16] waana markii ugu horeysay ee cusmaaniyiinta meel yurub ka mid ah ee qabsadeen

Guulaha orkhan ayaa faaftay khaliifka cabaasiyiinta ee qaahira jooga Abu rabiic almustkfi bilaah ayaa ku caleemo saaray magacyo sharafeed badan sida "shujaacu diin wa dunya" "seyfu diin" "algaazi bin gaazi"[17]

wax qabadkiisa wax ka badal

orkhan wuxuu ku dadaali jiray nadaaminta dawladiis sifiican،[18] wuu u qaybiyay dawladiisa sanjaqyo(gobolo) bursa ayuu caasimad ka dhigtay

ciidamada wuxuu ka dhigay qaybo qaybo, ilmaha yurubiyaanka kirishmiska ah ee lasoo qabto ayuu ka aasaasay ciidan la magac baxay inkishaariya, waxaa lagu tababarijiray tacaalimta islaamka ka bacdi caskarnimada, waxay lahaayeen saldhigyo u gaar ah ma ayna dhax gali jirin dadka, waxay u hibeeyeen naftooda difaaca dawlada iyo diinta.

Waa la yiraahdaa ciidanka markuu sameeyay orkhan shiiq suufi caan ah oo xaaji baktaash la oran jiray buu u geeyay wuuna u duceeyay ،[19]

inkishaariyiinta waxay ahaayeen laf dhabarka dawlada, ilaa ay mar dambe qas sameeyeen oo keenay in la burburiyo

Sandkii 1328 orkhan wuxuu soosaaray lacago dahab iyo fido ah oo dhinac kamid ah lugu qoray magaciisa dhinaca kalana magaca khaliifka cusmaaniyiinta ee jooga qaahira [20]

Dhanka culuumta hadii la dhaho orkhan taageero xoogan buu siin jiray, culumada wuu soo dhaweyn jiray aad buuna u karaameyn jiray, [21] madarasa heersara ah oo culuumta kaladuwan lagu barto ayuu ka aasaasay magaalada bursa, mid kalana izniik .

Tilmaamihiisa wax ka badal

taariqyahanka axmad bin yuusuf alqarmani ayaa yiri " wuxuu ahaa boqor weyn, Muuqaal qurxoon, dhaqan fiican, deeqsinimo buuxa, cadaalad badan, wuxuu ka dhisay izniik jaamic iyo madaraso, waana madarasadii ugu horeesay ee dawla cusmaaniya laga dhiso".[22]

Ibnu baduuda ayaa markuu booqday anaadool xiligii orkhan wuxuu ka dhahay "Waa boqorada turkida kan ugu weyn, ugu badan xoolo magaalooyin iyo caskar, wuxuu leeyahay wax ku dhaw boqol dhufees, wuu baarbaaraa dhufeeskasta maalma ayuu joogaa soo u hagaajiyo arimihiisa"[23]

dhimashadiisa wax ka badal

Sanadihii dambe ee noloshiisa wuxuu u go'ay cibaado, bursa ayuuna ku sugnaa, arimaha dawlada iyo maamulkeeda ilmihiisa ayuu u wakiishay, waxaa soo gaaray sanadii 1358 dhacdo murugo laheed in dhaxal sugihiisa suleymaan baashaa mar asoo fuushan faras oo ku simbaday dhagxaan, faraskii ayuu ka dhacay madaxa ayuu ku dhufsaday isla markii wuu dhintay [24] aad ayuu ugu murugooday orkhan heer laga yiraahdo ajashiis waxee la soo dhawaatay murugadiis badan bishii jamaadal awal 761 hijiri ku beegan miilaadi marso1360 ayuu dhintay orkhan wuxuuna jiray 81 sano 35 sano ayuu xilka haayay،[25]

Xaasaskiis iyo ilmahiis wax ka badal

xaasas badan ayuu guursaday orkhan qaar Muslim ah iyo kuwo kirishtan ah qaar asoo nool bay dhinteen, ilmo badan ayuu dhalay wiilal iyo gabdho

  • suldaana bak khatun waxay u dhashay
    • khadiija khatun
  • holofira khatun waxaa dhalay qalcada yani xisaar ninkii heestay asal ahaan waa biriizandiyad waxay is guursadeen ayagoo yar yar waxay dhashay
  • Bayaalon khatun
  • aasboorja khatun waxay dhashay
    • Ibrahim basha
    • faaduma khatun
    • suljuuq khatun
  • tiyudoora qanaataqoozin khatun waxaa dhalay imbiraadoorkii biriizanda yoxanaa lixaad qanataqozin waxay dhashay
    • khaliil basha
  • maryam khatun waxaa dhalay imbiraadoorkii biriizanda andronikos sedexaad
  • iftan diisa khatun waxaa dhalay adeerkii gunduuz alb
    • suleymaan basha wuxuu ahaa dhaxal suge aabiihiis ka hor ayuu dhintay 1358

Xigasho wax ka badal

  1. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=القرماني، أحمد بن يُوسُف بن أحمد|مؤلف2=تحقيق: بسَّام عبد الوهَّاب الجابي|عنوان=تاريخ سلاطين آل عثمان|إصدار=الأولى|صفحة=12|سنة=1405هـ -
  2. Rogers, Clifford (2010)، The Oxford Encyclopaedia of Medieval Warfare and Military Technology، Oxford University Press. ،
  3. Nolan, Cathal J. (2006)، The Age of Wars of Religion, 1000-1650: An Encyclopedia of Global Warfare and Civilization، Greenwood Publishing Group، ج. 1، ص. 100–101
  4. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=أوزتونا، يلماز|مؤلف2=ترجمة: عدنان محمود سلمان|عنوان=موسوعة تاريخ الإمبراطوريَّة العُثمانيَّة السياسي والعسكري والحضاري، المُجلَّد الأوَّل|إصدار=الأولى|صفحة=93|سنة=1431هـ - 2010
  5. {{استشهاد بكتاب|الأخير=Nicol|الأول=Donald M.|عنوان=The Last Centuries of Byzantium, 1261-1453|وصلة=https://archive.org/details/lastcenturiesbyz00nico%7C
  6. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=أوزتونا، يلماز|مؤلف2=ترجمة: عدنان محمود سلمان|عنوان=موسوعة تاريخ الإمبراطوريَّة العُثمانيَّة السياسي والعسكري والحضاري، المُجلَّد الأوَّل|إصدار=الأولى|صفحة=94|سنة=1431هـ - 2010
  7. A History of the Byzantine State and Society, Treadgold, W., Stanford Press, 1997
  8. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=ابن بطوطة، أبو عبد الله مُحمَّد بن عبد الله بن مُحمَّد بن إبراهيم اللواتي الطنجي|عنوان=تُحفة النُظَّار في غرائب الأمصار وعجائب الأسفار|إصدار=الأولى|صفحة=335|سنة=1407هـ - 1987م|ناشر=دار إحياء العلوم|مكان=بيروت - لُبنان|مسار=https://shamela.ws/browse.php/book-12009#page-240%7C Archived Jannaayo 18, 2019 // Wayback Machine
  9. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=رُستُم، أسد|عنوان=الرُوم في سياستهم وحضارتهم ودينهم وثقافتهم|إصدار=الثانية|صفحة=230|
  10. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=جحا، شفيق|مؤلف2=البعلبكي، مُنير|مؤلف3=عُثمان، بهيج|عنوان=المُصوَّر في التاريخ|إصدار=التاسعة|
  11. {{استشهاد بكتاب|عنوان=The Reluctant Emperor: A Biography of John Cantacuzene, Byzantine Emperor and Monk, c. 1295–1383|الأول=Donald MacGillivray|الأخير=Nicol|وصلة مؤلف=Donald Nicol|ناشر=Cambridge University Press|سنة=1996|ISBN=978-0-521-52201-4|مسار=http://books.google.com/?id=7bXGTfK_ogAC%7Cصفحات=76–7[dead link]
  12. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=إينالجك، خليل إبراهيم|مؤلف2=تعريب: مُحمَّد م. الأرناؤوط|عنوان=تاريخ الدولة العُثمانيَّة من النُشوء إلى الانحدار|إصدار=الأولى|صفحة=19 - 20|سنة=2002م|
  13. {{استشهاد|الأول=John Van Antwerp|الأخير=Fine|عنوان=The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest|ناشر=University of Michigan Press|سنة=1994|isbn=978-0-472-08260-5|مسار=https://books.google.com/?id=Hh0Bu8C66TsC%7Cصفحة=322%7Cمسار[dead link]
  14. {{استشهاد بكتاب|الأخير=Gibbons|الأول=Herbert Adam|عنوان=The Foundation of the Ottoman Empire: A History of the Osmanlis Up To the Death of Bayezid I 1300-1403|مسار=https://books.google.com/books?id=LQiAAAAAQBAJ&pg=PA159%7Cتاريخ=21 August 2013|
  15. {{استشهاد بكتاب|الأخير=Shaw|الأول=Stanford|تاريخ=1976|عنوان=History of the Ottoman Empire and modern Turkey|مكان=New York|ناشر=Cambridge University Press|المجلد=1|صفحة=16|الرقم المعياري=9780521291668|مسار=https://psi424.cankaya.edu.tr/uploads/files/Shaw,%20Ott%20Emp%20Mod%20Turkey%202-1.pdf%7C[dead link]
  16. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=سعد الدين أفندي، خواجه مُحمَّد|عنوان=تاج التواريخ، الجُزء الأوَّل|صفحة=55|سنة=1862 - 1863|ناشر=طبعخانۀ عامره|مكان=إستانبول
  17. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=أوزتونا، يلماز|مؤلف2=ترجمة: عدنان محمود سلمان|عنوان=موسوعة تاريخ الإمبراطوريَّة العُثمانيَّة السياسي والعسكري والحضاري، المُجلَّد الأوَّل|إصدار=الأولى|صفحة=94|سنة=1431هـ - 2010
  18. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=جحا، شفيق|مؤلف2=البعلبكي، مُنير|مؤلف3=عُثمان، بهيج|عنوان=المُصوَّر في التاريخ|إصدار=التاسعة عشرة|سنة=1999م|ناشر=دار العلم للملايين|
  19. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1= الصلَّابي، علي مُحمَّد |عنوان= السُلطان مُحمَّد الفاتح فاتح القُسطنطينيَّة|صفحة= 46 - 47|سنة= 1434هـ - 2013م|ناشر= المكتبة العصريَّة|الرقم المعياري= 9786144140321|
  20. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1= القُسطنطيني، الحاج مُصطفى بن عبد الله|مؤلف2= حقَّقه وقدَّم له وترجم حواشيه الدكتور سيِّد مُحمَّد السيِّد|عنوان= فذلكة أقوال الأخيار في علم التاريخ والأخبار|صفحة= 140|سنة= 2003|ناشر= جامعة جنوب الوادي|تاريخ الوصول= 9 تشرين الثاني (نوڤمبر) 2018م|مكان= سوهاج - مصر
  21. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=مُصطفى، أحمد عبدُ الرحيم|عنوان=في أصول التاريخ العثماني|صفحة=40|سنة=1406هـ - 1986م|ناشر=دار الشُروق|إصدار=الثانية|مكان=القاهرة
  22. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1= القرماني، أحمد بن يُوسُف|عنوان= أخبار الدُول وآثار الأُول في التاريخ|صفحة= 298|سنة= 1282هـ|ناشر= مطبعة الميرزا عبَّاس التبريزي|تاريخ الوصول= 24 كانون الأوَّل (ديسمبر) 2019م|مكان= بغداد
  23. {{استشهاد ويب|الأخير=الصفصافي|الأول=أحمد القطوري|سنة=2015|شهر=سبتمبر-أكتوبر|مسار=http://www.hiramagazine.com/رجل-من-صناع-التاريخ،-أورخان-غازي%7Cعنوان=رجل من صناع التاريخ، أورخان غازي|ناشر=مجلة حراء|مكان=جامعة عين شمس|تاريخ الوصول=4 أيلول (سپتمبر) 2016|
  24. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=أوزتونا، يلماز|مؤلف2=ترجمة: عدنان محمود سلمان|عنوان=موسوعة تاريخ الإمبراطوريَّة العُثمانيَّة السياسي والعسكري والحضاري، المُجلَّد الأوَّل|إصدار=الأولى|صفحة=96-94|سنة=1431هـ - 2010
  25. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=القرماني، أحمد بن يُوسُف بن أحمد|مؤلف2=تحقيق: بسَّام عبد الوهَّاب الجابي|عنوان=تاريخ سلاطين آل عثمان|إصدار=الأولى|صفحة=31|سنة=1405هـ - 1985


Cite error: <ref> tags exist for a group named "ْ", but no corresponding <references group="ْ"/> tag was found