almalik alcaadil abul fatxi suldaan muraad bin orkhan bin cusmaan gaazi (turkida cusmaaniyada: الملك العادل أبو الفتح غازي سلطان مُراد خان أول بن أورخان بن عثمان)

waxaa loogu yeeri jiray "muraad khudaawankaar" oo laga wado amarki alla kii ku xukminaayay

Wuxuu ahaa kan sedexaad ee boqorada cusmaaniyiinta, waana kan ugu horeeye ee boqor lagu magacaabo


mraad koowaad
مراد الأول
suldaanka 3aad ee cusmaaniyiinta
mudada xukunkiisa
1389 ilaa , 1360
Xil kaga horeeyay: orkhan.
Xil kaga danbeeyay bayazid koowaad.
Dhashay: 1326
Ku dhashay: amaasiya ,anaadool
Diintiisa: Islaam
Dhalasho: dawlada cosmaniya
aabihiis orkhan bin cusmaan gaazi
hooyadii holafiira khaatuun
ilmaha bayazid koowaad,saafjii shilbi, yacquub shilbi, nafiisa Malik khatun
Dhintay: 1389
Ku dhintay: kosofo

Hooyadii waxaa la oran jiray holofiira oo asal ahaan biriizanda ka soo jeeday, aabiihina waa orkhan bin cusmaan,

waxaa dhaxal suge ahaa walaalkii ka weyn suleymaan baasha, balse dhimashadiis kadiska aheyd kadib sanadkii 1358 [1] ayuu naqday qofka badalaayo booska aabihiis   

qabashadiis xilka wax ka badal

Markuu dhintay aabihiis orkhan 1360 wuxuu naqday muraad hogaamiyaha cusub ee dawlada isla markii waxaa dhashay mashaakil badan laba walaalihiis oo kala ahaa khaliil baasha iyo ibraahim ayaa kasoo horjeesteen oo fasaad bilaabeen balse gacanta ayuu ku dhigay wuuna dilay[2]

xiligiisa waxaa aad u awoodeestay dawladii cusmaaniyiinta, dawladiihii turkida ayaa daciifay, badankood waxaa qabsaday cusmaaniyiinta, qaarna waxay naqdeen kuwo hoos imaada, imaaradii qarmaan ayaa isku dayday hor istaagida cusmaaniyiinta lkn muraad ayaa weerar uu ku qaaday ku qabsaday caasimadood ankara, [3]

furashooyinkiis wax ka badal

Bilawgii xukunkiisa wuxuu qabsaday magaalada adirna, balse ciidamo kirshtaan is aruursadeen oo horkacaayay amiirka saafuuri amadiyos 6aad ayaa magaalada iyo meelo kale oo ka mid tahay jaziirada galiilobi ka qabsadeen،[4] [5] 1366dii ayuu markale dib u qabsaday suldaan muraad adirna, ahmiyada ee leedahay awgeedna caasimada ayuu usoo wareejiyay [6] wuu sii waday furashadiisa koonfur bari ee yurub, wuxuu qabsaday mandiqada taraqiya, wuxuu ka dhigay caasimada biriizandiyiinta Qusdandiiniya mid ay dhinac kasta kaga xigaan dhulka cusmaaniyiinta

Waxa oo u jaheestay furashada makadooniya arintaan ayaa sababtay in boqoradu iclaamiyaan dagaal saliibi ah oo cusub waxaa hor kacaayay osdofan aruk wuxuu kaalmeestay boqoro kale ciidan gaaraya70,000 ،[7] ayuu aruurshay waxaa qeyb kala ahaa boqorka hangari luwis koowaad iyo boqoro kale, suldaan muraad wuxuu ku mashquul sanaa anadool, isbahaysiguna caasimada dawlada meel u dhaw ayuu soo gaaray, mid kamid ah odayaasha dawlada oo la oran jiray xaaji iil bek ayaa soo jeediyay in weerar gaadmo colka habeen lagu qaado, taldiis ayaa la qaatay, habeen gaadmo lagu weeraray colka jab weyn ayaana loo geestay way kala gaareen, [8] luwis koowaad ayaa si layaab leh ku badbaaday[9] kadib suldaan muraad wuxuu fursad u helay qabsashada makadooniya wuxuu qabsaday magaalooyin badan sida daraama, qowla, seeruuz, waxaa halis soo wajahday magaalooyinka badan[10] Guulahaan waxaa aad ugu farxay caalamka islaamka, khaliifka cabaaysyiinta mutawakil calalah ayaa ku caleemo saaray suldaan muraad magacyo sharafeedyo sida "سلطان الغزاة والمجاهدين" "غياث المسلمين" "أبو الفتح" "ليث الاسلام"[11]

intuu ku maqnaa la dagaalanka seerbiyiinta waxaa afgambi inuu sameeyo iskudayay wiilkiis saafji bek, asigoo kaashanaya wiilka imbiraadoorka biriizanda andronikos afaraad oo isna afgambi ku sameeyay aabiihiis, markuu soo gaaray warkaas aad buu u xanaaqay, saafji bek ayaa u cararay dimotika, balse gacanta ayaa lagu dhigay, suldaan muraad ayaa ku ciqaabay indhaha inuu ka bujiyay wax yar kadib bursa ayuu kudilay ceeji.

imbiradorka biriizanda yoxanaa 5aad wax walbo ayuu sameeyay soo u joojiyo dhul balaarsiga cusmaaniyiinta, waxa oo u tagay baabaa woo isku duleeyay jilbaha ayoo ka qabsaday xitaa waxa oo sheegay inuu noqday kaatolik oo ka tagay madhabka artodkas[12] balse waxba kama dheefin ugu dambeyn wuxuu ogolaaday inuu noqdo mid raacasan cusmaaniyiinta iyo inuu jizyo sanadla ah bixiyo suldaan muraad ayaa ka saaciday soo afjarida kacdoonka wiilkiis, xiriirkoodu wuu xumaaday mar kale, Wiilka ayaa xabsiga kasoo fakaday kaalmo yoona weediistay suldaan muraad soo u rido aabihiis wuu taageeray[13] xilka ayuu qabtay, aabiihiis iyo walaalihiis ayuu xabsiga dhigay wuxuu dawlada u celiyay jasiirada galiilobi, mar kale aabaha ayaa xabsiga ka soo fakaday suldaan muraad ayuu gurmad ka dalabay asigoo balan qaaday aalaa shahar inuu dawlada uga dago, xilkiis ayuu ku celiyay[14] wuxuuna amray in uu u qeybiyo boqortooyada sedexdiis wiil emanawel, tiyudoor iyo andronikos

Emanawel oo ahaa Wiilka imbiradorka biriizanda yoxanaa 5aad ayaa wuxuu heestay salaniik waxa oo buriyay hishiiska oo kula jiray dawlada, suldaan muraad ayaa weerary oo ka qabsaday salaniik iyo gobolka tasaliya 1387

1379dii waxaa midoobay qeysarka serbiya laazaar iyo boqorka bulgeriya yooxana shiishman see ula dagaalamaan cusmaaniyiinta,[15] oo sii maqlayay suldaan muraad wuxuu weerar ku qaaday bulgeerya dhulkeeda ayuu soo dardaray, magaalooyinka iyo dhufeesyada ayaa mid mid gacantiisa ugu dhaceen [16][17] [18] sofiyaa ayuu qabsaday sanadkii 1383, [ِ 1] boqorada seerbiya iyo bulgeeriya ayaa qirteen caajisnimadood, wayna aqbaleen inay u hogaasamaan cusmaaniyiinta jizya sanadla ahna ay bixiyaan, waxa uuna guursaday suldaan muraad walaasha boqorka bulgeeriya.

1386 ayee mar kale isku dayeen boqoroda serbiya iyo bulgeeriya inay midoibaan balse suldaan muraad ayaa ka gaaray oo ciidan badan oo hugaaminaayo sadrulacdam khalil baasha diray ciidankaan ayaa jabiyay bulgeeriyiinta waxay qabsadeen caasimada tornoofo iyo magaalada shomla, [19] shiishman ayaa ciidamo badan aruuriya dagaal ayuu kaga hor imaaday cusmaaniyiinta Waana la jabshay gacanta ayaa lagu dhigay suldaan muraad ayaa karaameeyay oo qaar ka mid ah dhulkiisa Madax uga dhigay[20]

dagaalkii kosofo iyo shahiiditaankiisa wax ka badal

Boqoradii kirishmiska ayaa kulmeen waxay qeeli dhaan u direen baabaa orbaan shanaad waxay ka dalbeen inuu ka taageero la dagaalanka muslimiinta iyo in ay ka saaraan yurub, wuu ka yeelay, waxa oona ku baaqay dagaal saliibi ah ee lagu difaacayo yurub, sanadkii 1389 ayee fooda is dareen ciidankii kirishmiska ahaa oo ka kooban seerbiyiin, albaaniyaan, boosniyan iyo ciidanka cusmaaniyiinta, dagaal adag kadib cusmaaniyiinta ayee guusha raacday, amiir laazaar oo ahaa hogaamiyihii isbaheysiga ayaa gacanta lagu dhigay kadibna la dilay, hase ahaatee muraad koowaad dagaalka markuu soo dhamaaday asagoo baarbaaray goobta dagaalka ayaa nin seerbiyaana dhahay waxaa rabaa inaa islaamo markii oo hor istaagay suldaanka toorey sumeysan ayuu galiyay sidaas ayuuna ku shahiiday suldaan muraad koowaad,[21] waxaa loogu magac daray dagaalkan dagaalkii Kosofo [22]

Tilmaamihiisa wax ka badal

wuxuu ahaa geesi dagaalyahan diintiisa ku dhagan faralkiisa ilaaliya, wuxuu jeclaa la fariisiga culumada, isla weyni ma aqoon wuxuu xiran jiray dharka suufiyada[23] wuxuu ahaa mid yaqaana luqadiisa turkida iyo carabiga[24] wuxuu jeclaa in badan ugaarsiga waxa uu lahaa eeyo leh silsilado dahab ah.

Taariqyahanka xaaji khaliifa wuxuu ka dhahay "wuxuu ka mid ahaa boqorada kan ugu weyn xaga sharafka iyo diinta, wuu duulaan badnaa cumrigiisa oo dhan wuxuu ku bixiyay jihaadka, mid ku guuleesta dagaaladiisna wuu ahaa, wuu kheyr badnaa jamaacada ayuu salaada ku daaimi jiray[25]

xaasaskiisa iyo ilmahiis wax ka badal

xaasaskiisa

  • kuljiijik khatun mid kamid ah dagaalada ayaa lagu soo qafaashay
  • baasha Malik khatun waxaa dhalay amiir muraad bek qazal
  • Disbiina khatun waxaa dhalay mid kamid ah talyaasha biriizanda

Ilmahiisa

  • saafji bek aabihiis ayuu ku caasiyay asagoo kaashanaya andronikos afaraad waa la qabtay waana la dilay
  • bayazid koowaad waxaa dhashay kuljiijik khatun aabihiis ayuu xilka kaga dambeeyay
  • gunduz bek
  • yacquub shilbi bayazid ayaa dilay mardabe soona xilka ugu qabsan
  • Ibrahim bek
  • nafiisa Malik khatun waxaa guursaday amiirka qaramaan caaludiin, wiil ayee u dhashay oo xilka kaga dambeeyay aabihiis

xigasho wax ka badal

  1. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=أوزتونا، يلماز|مؤلف2=ترجمة: عدنان محمود سلمان|عنوان=موسوعة تاريخ الإمبراطوريَّة العُثمانيَّة السياسي والعسكري والحضاري، المُجلَّد الأوَّل|إصدار=الأولى|صفحة=94 -96|سنة=1431هـ - 2010
  2. Halil İnalcık: Kuruluş Dönemi Osmanlı Sultanları, İsam, İstanbul, 2010, ISBN 978-605-5586-06-5 pp. 66-69
  3. Şükrullah, Behcetü'l-Tevârîh, say. 37-76
  4. Setton, Kenneth M. (1976). The Papacy and the Levant, 1204–1571, vol. I, "The Thirteenth and Fourteenth Centuries". Memoirs of the American Philosophical Society, 114. Philadelphia: American Philosophical Society. p. 307
  5. Cox, Eugene L. (1967). The Green Count of Savoy: Amadeus VI and Transalpine Savoy in the Fourteenth Century. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. p 232.
  6. قصة إسلام: السلطان الغازي مراد الأول (761- 791هـ) Archived Maaj 6, 2016 // Wayback Machine. تاريخ التحرير: الأحد، 28 آذار/مارس 2010 Archived 2016-03-06 at the Wayback Machine
  7. {{استشهاد بكتاب|الأخير=Boskovic|الأول=Vladislav|عنوان=King Vukasin and the disastrous Battle of Marica|مسار=https://books.google.com/books?id=oTdPlvMRYeUC&pg=PA11%7Cسنة=2009%7Cناشر=GRIN Verlag|isbn=978-3-640-49264-0|صفحة=11|مسار أرشي
  8. {{استشهاد بكتاب|الأخير=ڤاتان|الأول=نيقولا|سنة=1993|عنوان=صعود العثمانيين، فصل في كتاب تاريخ الدولة العُثمانيَّة|ناشر=دار الفكر للدراسات|مكان=تعريب بشير السباعي.
  9. {{استشهاد بكتاب|مؤلف-الأخير1=حرب|مؤلف-الأول1=مُحمَّد|عنوان=البوسنة والهرسك.. من الفتح إلى الكارثة|إصدار=الثانية|صفحة=17|سنة=1994|ناشر=المركز المصري للدراسات العُثمانيَّة وبُحوث
  10. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=أحمد، إسماعيل|عنوان=الدولة العُثمانيَّة في التاريخ الإسلامي الحديث|إصدار=الأولى|صفحة=37|سنة=1416هـ - 1996م|
  11. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=أوزتونا، يلماز|مؤلف2=ترجمة: عدنان محمود سلمان|عنوان=موسوعة تاريخ الإمبراطوريَّة العُثمانيَّة السياسي والعسكري والحضاري، المُجلَّد الأوَّل|إصدار=الأولى|صفحة=94 -96|سنة=1431هـ - 2010
  12. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=رُستُم، أسد|عنوان=الرُوم في سياستهم وحضارتهم ودينهم وثقافتهم|إصدار=الثانية|صفحة=245|سنة=1988|
  13. Treadgold (1997), p. 780
  14. Treadgold (1997), p. 781
  15. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=فريد بك، مُحمَّد|مؤلف2=تحقيق: الدُكتور إحسان حقّي|عنوان=تاريخ الدولة العليَّة العُثمانيَّة|إصدار=العاشرة|صفحة=132|مسار=https://docs.google.com/file/d/0BwSf_0bx00XdUEl6UHJ3VTJ1N2s/edit
  16. Захариев, Ст. Цит. съч., с. 66
  17. Иречек, К. История на българите, С., 1929, с. 248
  18. Делчев, В. Миналото на Чепеларе. 1. С., 1928, с.15
  19. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=أوزتونا، يلماز|مؤلف2=ترجمة: عدنان محمود سلمان|عنوان=موسوعة تاريخ الإمبراطوريَّة العُثمانيَّة السياسي والعسكري والحضاري، المُجلَّد الأوَّل|إصدار=الأولى|صفحة=94 -96|سنة=1431هـ - 2010
  20. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=فريد بك، مُحمَّد|مؤلف2=تحقيق: الدُكتور إحسان حقّي|عنوان=تاريخ الدولة العليَّة العُثمانيَّة|إصدار=العاشرة|صفحة=135|مسار=https://docs.google.com/file/d/0BwSf_0bx00XdUEl6UHJ3VTJ1N2s/edit%7Cسنة=[[1427{{Dead l Archived Mey 9, 2019 // Wayback Machineink|date=Bisha Shanaad 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} هـ|1427هـ]] - 2006م|ناشر=دار النفائس|مكان=بيروت - لُبنان|تنسيق=pdf|
  21. {{استشهاد ويب|مسار=https://www.turkpress.co/node/11585%7Cعنوان=السلطان مراد ثالث سلاطين الدولة العثمانية|ناشر=موقع ترك بريس التركي|تاريخ الوصول=5/10/2018|مسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20170107101611/http://www.turkpress.co/node/11585%7C
  22. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named عهد مراد الأول3
  23. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=قانتمير، دمتري|مؤلف2=ترجمة: أوزدمير چوپان|مؤلف3=تعريب: مُصطفى حمزة|عنوان=تاريخ صُعُود الإمبراطوريَّة العُثمانيَّة وانهيارها|صفحة=43|سنة=1979|إصدار=الأولى|ناشر=منشورات وزارة الثقافة التُركيَّة|
  24. {{استشهاد بدورية محكمة|الأخير=أُنور|الأول=سُهيل|عنوان=مكتبة الفاتح الخاصَّة|صحيفة=مجلَّة عالم التاريخ|المجلد=أيَّار 1953|
  25. {{استشهاد بكتاب|مؤلف1=القُسطنطيني، الحاج مُصطفى بن عبد الله|مؤلف2=حقَّقه وقدَّم له وترجم حواشيه الدكتور سيِّد مُحمَّد السيِّد|عنوان=فذلكة أقوال الأخيار في علم التاريخ والأخبار|صفحة=155|سنة=2003|ناشر=جامعة جنوب الوادي|تاريخ الوصول=8 تشرين الثاني (نوڤمبر) 2018م|مكان=سوهاج - مصر|مسار=https://www.academia.edu/32932365/%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D9%84_%D9%85%D9%84%D9%88%D9%83_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE%7C


Cite error: <ref> tags exist for a group named "ِ", but no corresponding <references group="ِ"/> tag was found