Nuurad (da'da)

Shayga, eeg Nuurad

Nuurad

Ka soo jeeda : 145.0 - 66.0 Ma
Magaca rasmiga ah	Rasmi ah
Jirka samada	Dhul
Unuga taariikheed	Muddada
Unuga istaratigarafi	Nidaam
Qeexidda xadka hoose	Aan si rasmi ah loo qeexin
Qeexitaanka xadka hoose	Lakabka iridiyaam tayeysan iyo N-Bj dabar goynta
bedel

Nuurad (Af-Ingiriisi: Cretaceous) waa xilli juqraafiga ah oo ku fidsan qiyaastii 65 ilaa 145 milyan sano kahor wakhtigan xaadirka ah. Sida xilliyada juqraafiga kale ee da'da weyn, sariiraha dhagaxyada ee qeexaya bilowga iyo dhammaadka si fiican ayaa loo aqoonsaday, laakiin taariikhaha saxda ah ee bilawga iyo dhammaadka muddada lama hubo dhowr milyan oo sano. Nuurad waxaa loogu magac daray sariiraha tamaashiirta ah ee ballaaran ee laga helay Nuurad Sare ee England iyo Yurub ku xiga. Xilliga Nuurad wuxuu raacayaa Juuraasiig waxaana ku xiga Balyuusiin. Nuurad waa xilliga ugu dambeeya ee Mesosoyig.

Dhamaadka Nuurad waxaa lagu calaamadeeyay dhacdo weyn oo si weyn loo darsay, Nuurad-jaamacadeed dhacdo baabi'in ah.

Intii lagu jiray Nuurad, Baleyosoyig-hore Mesosoyig qaarad sare ee Pangea waxay dhamaystirtay kala-goynta qaaradaha casriga ah inkasta oo jagooyinkoodu ay aad uga duwan yihiin hadda. Badweynta Atlaantigga ayaa ballaaratay, Gondwana waxay u kala jabtay Antarktika, Australia, Afrika iyo Koonfurta Ameerika. Hindiya iyo Madagaskar waxay weli ku dheggan yihiin Afrika. Qaaradaha dhexdooda, bad-gacmeed ballaadhan ayaa ka gudubtay badhtamaha Waqooyiga Ameerika ka dibna waxay bilowday inay dib u gurato iyadoo kayd badeed qaro weyn leh ay dhexda u dhexayso sariiraha dhuxusha ee muhiimka ah. Soo-gaadhista kale ee muhiimka ah ee Nuurad waxay ka dhacdaa Yurub iyo Shiinaha.

Dhulka, dhirtu waxay noqotay mid casri ah in kasta oo cawska hadda meel walba laga heli karo aanu kobcin ilaa dhammaadka muddada. Dhirta ubaxu waxay ahayd mid baahsan. Konifer way u roonaadeen, sida ay maanta sameeyaan. Wakiilada ugu horreeya ee geedo badan oo casri ah-fig, sycamore, magnolia tusaale ahaan -- waxay ka muuqdaan Nuurad. Dhulka, naasleyda waxay ahaayeen kuwo yaryar iyo qayb yar oo ka mid ah xayawaanka. Xamaaratada ayaa u badnaayeen xayawaanka iyo gaar ahaan diinosoor. Badaha, fallaadho, Qarash casri ah iyo kalluunka ayaa noqday wax caadi ah. Shimbiraha casriga ah ayaa kobcay. Xamaaratada badda ayaa koray. Inkasta oo xubno badan oo ka mid ah xayawaannada badda ay u muuqdeen kuwo casri ah ama ka yar, tiro noocyo ah oo ay ku jiraan cephalopod-ka qolofka badan (dhammaan ammonite, nautilid badankooda) iyo sidoo kale cawska samaynta lohod sassy ayaa la waayay ama ku dhow dhammaadka Nuurad. Xayawaanka waaweyn waxaa ka mid ah, Diinosoor, iyo dhammaan xamaaratada badda marka laga reebo qoolleyda iyo yaxaasyada ayaa la waayay dhammaadka Nuurad.

Qayb hoosaadka

Nuurad waxay leedahay 12 qaybood.

Nuuradka hore

• Berriasiyaan
• Falanginiyaan
• Hauterifiyaan
• Barremiyaan
• Abtiyaan
• Albiyaan

Nuuradka dambe

• Senomaniyaan
• Turoniyaan
• Soniasiyaan
• Santoniyaan
• Kambaniyaan
• Maastrigtiyaan

Tixraac

• Ku arag Ingiriis

Maqaalkan guud waa la bilaabay. Wax ma ka taqaan Nuurad (da'da) sida taariikhdeeda ama xidhiidhka ay la leedahay mawduucyo kale? Waxaa laga yaabaa inaad ku aragto macluumaadka Wikibidhiya Ingiriiska ama luqado kale oo ay tahay in la tarjumo? Markaa waxaad ku caawin kartaa Wikibidhiya leh wax ka bedel oo ku dar xog.