Garsoorka Somaliland

Garsoorka Somaliland waa waaxda garsoorka ee qaranka Somaliland .

Wuxuu faraya Dastuurkii 1997, garsoorka wuxuu mas'uul ka yahay kormeerida iyo turjumaada sharciga. Waxay ka kooban tahay maxkamadaha qaranka iyo degmada iyo sidoo kale xeer ilaaliyaha guud iyo ku xigeenadiisa.

Isku darka dhowr dhaqan oo sharci oo gaar ah, nidaamka sharciga ee Somaliland wuxuu asal ahaan ku saleysan yahay shareecada Islaamka ee soo jireenka ah. In kasta oo aanay jirin maxkamado rasmi ah oo shareecada Islaamka ka jira Somaliland, haddana maxkamadaha dawladu waxay taageeraan shareecada. Shareecada ka sokow, maxkamadaha Somaliland sidoo kale waxay adeegsadaan nooc ka mid ah sharciga gumaysiga Ingiriiska iyo sharciga guud ee soo jireenka ah .

Taariikhda Nidaamka Sharciga

Gumeysiga Kahor

Ka hor gumaysiga dhulka hadda ah Somaliland wuxuu ku tiirsanaa xeer, ama xeerarka dhaqameed dhaqameed. Sharcigan waxaa dhaqan galiyay odayaasha qabaa'ilka marka lagu daro sharciga shareecada ee ay ku dhaqmaan culimada diinta Islaamka.

Gumeysigii Ingiriiska (1884 ila Dagaalkii Labaad ee Adduunka)

Ka dib markii ay si rasmi ah ugala wareegeen gacan ku haynta Somaliland dalka Masar 1884 aheyd, gumeystayaashii Ingriiska waxay soo saareen sharci guud oo Ingiriis ah oo ku saleysan nidaamkii sharci ee ay ka hirgeliyeen gumeysigii Hindiya.

Ka mid ahaanshaha Soomaaliya (1960 ila 1991)

Ka dib markii ay ku biirtay 1960-kii dalkii la odhan jiray Talyaanigu 1960 si loo abuuro dawlad cusub oo Soomaaliya ah, Somaliland ma lahayn nidaam sharci oo madax-bannaan oo u gaar ah ilaa xorriyadeeda. Iyada oo ay taasi jirto, maxkamadaha hoose ee goboladda Somaliland waxay wali adeegsadeen sharcigii gumaysiga Ingiriiska ilaa 1977.

Xorriyadda Kadib (1991 ila Maanta)

Ka dib markii Somaliland ku dhawaaqday inay ka go'day Soomaaliya 1991, maxkamadaha waxaa lagu xukumay muddo kooban iyadoo la adeegsanayay dhaqamadii Talyaaniga ilaa dagaalkii ka socday Boorama la joojiyay dhammaan horumarkii. Laga soo bilaabo 1993 ilaa 1997, Axdigii Boorama wuxuu faray sameynta garsoor madaxbanaan oo cusub oo adeegsaday sharciyo kahor 1969. Taan iyo markii la ansixiyaay dastuurka Soomaaliland 1997 nidaamkii sharci wuxuu ka koobnaa sadex qaabdhismeed sharciyeed oo isku dhafan, iyadoo garsoorayaashu ay si kale u dabaqeen shareecada, sharciga gumaysiga Ingiriiska, iyo xeer .

Qaab dhismeedka Maxkamadaha

Shanta heer ee maxkamadaha Somaliland waa: Maxkamadda Sare, Maxkamadda Dastuuriga, Maxkamadaha Rafcaanka ee Gobolaada, Maxkamadaha Gobolaada, Maxkamadaha Degmooyinka, iyo Maxkamadaha Ciidamada Qaranka.

Maxkamadda Sare ee Somaliland waa maxkamadda ugu sarraysa garsoorka waxayna ka kooban tahay Gudoomiyeha Maxkamadda sare iyo ugu yaraan afar kale oo la shaqeeya garsoorayaasha. Maxkamadda sare waxay ku shaqeysaa saddex awoodood oo kala duwan. Marka hore waa maxkamada racfaanka kama dambaysta ah sidaas darteedna waxay dhagaysan kartaa dacwadaha ay dib ugu celiso maxkamadaha hoose ee khuseeya dhammaan arrimaha ciqaabta ama sharciga madaniga ah. Awooddaan waxay sidoo kale kahadleysaa walaaca laga qabo ansaxnimada doorashooyinka qaranka. Ta labaad, waxay u dhaqantaa sidii maxkamadda dastuuriga ah, iyadoo ka hadlaysa arrimaha fasiraadda dastuurka iyo ku dhaqanka. Ugu dambeyntiina, kiisaska xil ka qaadista ee lagu soo oogay wasiirrada dowladda waxay u shaqeysaa sida Maxkamadda Sare ee Caddaaladda, iyada oo dusha kala socota dacwadda kuna baaqeysa in laga qaado wasiirrada haddii lagu helo dambi. Maxkamadda Sare ee Cadaaladda waxay ka kooban tahay shan xubnood oo ka tirsan Maxkamadda Sare iyo afar xubnood oo dheeri ah oo laga soo kala xulay min laba aqal ee Baarlamaanka. Hawsha shaqo ka xayuubinta Madaxweynaha ama Madaxweyne-ku-xigeenka, iyada oo uu kormeerayo Guddoomiyaha Maxkamadda Sare, waxa gacanta ku haya baarlamanka halkii ay ka ahaan lahayd Maxkamadda Sare lafteeda.

Liiska Garsoorayaasha Guud

Magaca	Xafiiska	Magacaabay	Xusuusin
Maxamed Xirsi Ismaaciil	? - Juunyo 2011		Xilka ka qaaday Madaxweyne Ahmed Mohamed Mohamoud Siilaanyo
Yuusuf Ismaaciil Cali	2011 - Abriil 2015	Madaxweyne Mohamoud	Waxaa xilka ka qaaday Madaxweyne Mohamoud kadib markii sida la sheegay Cali uu amar ku bixiyay in la soo xiro Gulled Ahmed Jama, oo ah madaxa Komishanka Xuquuqda Aadanaha Somaliland
Aadan Xaaji Cali Axmed	Juun 2015 - Xilka haya	Madaxweyne Mohamoud
Ilaha:

Maxkamadaha Rayidka ee Hoose

Maxkamadaha Rafcaanka Gobollada, Maxkamaddaha Gobollada, iyo Maxkamadaha Degmooyinka dhammaantood waxaa maamula Guddiga Caddaaladda waxayna wax ka qabtan dhamman anshaxa sharciga madaniga iyo kan ciqaabta.

Maxkamadaha Ciidamada Qaranka

Maxkamadaha Ciidamada Qaranka Somaliland waxay dhagaystaan dacwadaha ciqaabta ah ee lagu soo oogo xubnaha xoogagga hubeysan xilligii nabadda ama dagaalka.

Guddiga Caddaaladda

Dastuurku Somaliland wuxuu kaloo faray sameynta (gudida Caddaaladda ), oo ah hay'ad Ugu sareysa Garsoorka Waxay u xilsaaran tahay inay kormeerto maxkamadaha hoose ee rayidka ah ee Somaliland. Hay’addan ayaa u xilsaaran dalacsiinta, kala bedelka iyo shaqada ka eryida garsoorayaasha maxkamadaha hoose iyo ku xigeenada Xeer-ilaaliyaha guud.

Gudida Cadaalada Somaliland

Cinwaanka	Darajo	Xusuusin
Garsooraha guud ee maxkamada sare	Gudoomiye
Labada garsoore ee ugu sareeya maxkamada sare	Xubnaha
Xeer ilaaliyaha guud	Xubin
Agaasimaha Wasaaradda Caddaaladda	Xubin
Guddoomiyaha guddiga shaqaalaha rayidka ah	Xubin
Indheer garad	Xubin	Waxaa magacaabay Golaha Wakiilada
Ganacsade	Xubin	Waxaa magacaabay Golaha Wakiilada
Qof aqoon u leh dhaqanka	Xubin	Waxaa magacaabay Golaha Guurtida
Aqoonyahan Diini ah	Xubin	Waxaa magacaabay Golaha Guurtida
Xigasho:

Garyaqaanka guud

Garyaqaanka guud ee Somaliland waxaa magacaabay Madaxweynaha, waxaana ansixinaya Golaha Wakiilada. Ka sokow guud ahaan maamulka iyo fududaynta caddaaladda ee guud ahaan Somaliland, Garyaqaanka Guud wuxuu mas'uul ka yahay soo gudbinta eedeymaha ka dhanka ah xubnaha garsoorka si meesha looga saaro, dacwad ku soo oogidda sharci-dajiyayaasha qaranka ee lagu soo eedeeyo dembiyada, iyo soo bandhigidda eedeymo loo haysto wasiirro ka tirsan xukuumadda.

Dhaleecayn iyo isku dayga dib u habaynta

Dhaliil badan ayaa loo jeediyaa garsoorka Somaliland, gaar ahaan waxqabad la’aantiisa iyo ku dhaqanka sharciga oo aan loo sinayn. Intaa waxaa dheer, garsoorka waxaa loo arkaa inuu si aad ah ugu xoog badan yahay xoogag ka baxsan, oo ay ku jiraan laamaha Fulinta iyo Sharci dejinta. Mid ka mid ah tusaalahan ayaa ah awooda Madaxweynaha ee ah inuu shaqada ka eryi karo garsoorayaasha maxkamada sare sabab la'aan sabab la'aan, waa awood uu madaxweyne Mohamoud adeegsaday 2011 markii uu kala diray sideed garsoore oo maxkamada sare ah oo fadhiyay. Sida ku xusan daraasad la sameeyay 2016 oo ku saabsan xaaladda garsoorka Somaliland, sababaha ugu horreeya ee garsoorka u liito iyo madax-bannaanidooda waxaa ka mid ahaa maalgelin la’aan, sharciyo badan oo iskhilaafsan oo khuseeya garsoorka, iyo door aan caddayn oo garsoorka sida lagu qeexay dastuurka. Sharciga ku saabsan Abaabulka Garsoorka, oo ah isku daygii ugu dambeeyay ee wax ku oolka ah ee dib u habeynta garsoorka, waxaa loo ansixiyay laba qaab oo kala duwan labadaba 2003 iyo 2008 maaddaama labaduba ay farsamo ahaan u ansixiyeen labada aqal ee Baarlamaanku uuna ansixiyay Madaxweynaha, labaduba wali xukuma nidaamka garsoorka maanta. Shuruucdani waxay ka kooban yihiin dhowr qaybood oo is burinaya ama aan caddayn, in kasta oo sharci saddexaad oo ujeeddadiisu tahay in la xoojiyo labada ka horreeyay hadda la qorayo, weli sharci lama gelin.

Si kastaba ha noqotee, waxaa jiray iskudayo badan oo dib-u-habeyn ah, gaar ahaan tan iyo markii la magacaabay 2015-kii Guddoomiyaha Maxkamadda Sare ee isbedel-doonka ah Aadan Xaaji Cali Axmed . Laga soo bilaabo 2012–2016 Wasaaradda Caddaaladda ee Somaliland waxay hirgalisay barnaamij tababar oo socon doona muddo afar sano ah oo lagu tababarayo ardayda ka qalin jabisay dugsiyada sharciga si ay uga soo baxaan garsoorka. Intaas waxaa sii dheer, waxaa jiray NGO-yo badan oo soo saaray warbixino ku saabsan dib-u-habeynta iyo soo-jeedinta fikradaha ku saabsan sida loo horumarin karo garsoorka.

Tixraacyo

[[1]] [[2]] [[3]] [[4]]