Ustaad Cusmaan

Ustaad Usmaan Maxamed Xuseen waxa uu dhashay sanadkii 1920, waxaana la dilay 09/05/1952kii. Waxayna ku beegnayd bishii ramadaan ee barakaysan 12keedii,Ilaahey naxariistii janno ha ka waraabiyo. Ustaad cusmaan Wuxuu ahaa halyeey u ololaynaayey in soomaaliya lagu maamumulo Federaaliisam, isagoo aaminsanaa taasi in ay tahay wadada qura ee soomaalida lagu kala badbaadin karo. Wuxuu kaloo ahaa hogaamiyahii xisbigii (HDMS), islamarkaasna ahaa halyeeygii ugu horeeyay ee lagu martiqaado United nationka.

Qoraalka Gudaha oo Kooban.

2. Taariikh Nololeedkiisa Ustaad Cusmaan Maxamed Xuseen.

3. Qorshaha iyo Barnaamij Siyaasadeedkii ee uu Watay Ustaad Cusmaan.

Example Example Example

TAARIIKH NOLOLEEDKII USTAAD CUSMAAN MAXAMED XUSEEN

Ustaad Usmaan Maxamed Xuseen waxa uu ku dhashay Degmada Afgooye sanadkii 1920kii, kuna soo bar baaray isla degmadaasi, barashada Qur’aanka kariimka iyo waxbarashadii dugsiga hoose iyo dhexe waxa uu ku qaatay isla degmadaasi afgooye, markii uu soo dhameeyey kadib, Ustaadka waxa uu waxbarasho u doontay (CADAN) Caasimadii wadankii la oran jiray Jamhuuriyadii Yamaeta Koonfureed. Haddaba goortii uu soo dhameestay waxbrashada heerka jaamacadeedka, Waxaa uu ka bilaabay shaqo.

Ustaad cusmaan waxay aheyd shaqadii ugu horeysay uu ka bilaabo wadankaasi Yamen, halkaasi uu ka noqday Barre Macallin (Ustaad),Magaca Ustaadna halkaas ayey ugu baxday. Wuxuuna ka dhigaayey maadada Cilmiga-bulshada. Haddaba muddo yar ka dib wuxuu bilaaby shaqo xafiis ah, isaga oo la shaqaynaayey dawlada ingiriiskaka. Sanadkii-1948, ayuu dalka dib ugu soo noqday, waxaana loo keenay shaqo ahaan. Ustaad Cusmaan markii ugu horaysay ee waddanka ku soo laabto waxaa uu yimid magaalada Hargaysa. Ustaadka waxa uu shaqo ka bilaabay Tuulada Lowya-Cadde, qaas ahaan xuduudaha Hargaysa iyo jabuuti, waqtigaasi waxa joogay gumeystihii Ingiriiska iyo Faransiiska oo labada dhinac ka kala telinaayay. Wuxuu ka shaqaynaayey xafiisyada socdaaladda(Immigration) oo xuduudaha ku yaalay. Ustaadka waxaa uu ka ahaa turjume labada dhinac. Muddo gaaban ka dib waxay u bedeleen xuduudka Itoobiya iyo Jabuuti, xafiisyada waaxda socdaalka ee xuduudaha labada dhinac, halkaasi waxaa baahi wayn loo qabay in la helo turjumida labada luqadood ee itoobiya iyo faransiiska. Ustaad Cusmaan waxa uu ku hadlaayay luqadaha kala ah, Talyaani, faransiis, Ingalish, Carabi, Amxaari, Soomaali, iyo Afka Canfarta. Todobadaasi luqadood ayuu Ustaad Cusmaan ku hadli jiray. Luqadahaas badan ee uu yiqiinay ayuu ku mutaystay in uu ka shaqeeyo xafiisyada waaxda socdaalada ee xaduudaha Hargaysa, Jabuuti, iyo Itoobiya.

Sidaa daraadeed Ustaadka oo waaxda sodaalda xaduudahaasi ka shaqaynaayo, ayaa waxaa uu la kulmay rag ganacsato soomaali ah kana yimid degmada Baraawe. Kuwaasi oo ganacsi ka sameyn jiray inta u dhaxaysa Itoobiya, Jabuuti, iyo sooomaliya, dadkaasi ganacsatada ah deegaankooda waxa uu ahaa degmada Baraawe kuna tiilay Soomaaliya. Haddaba dadkaasi ganacsatada soomaalida ah waxay ka codsadeen in uu waxbaro caruurtooda, iskuulna uu ka furo degmada Baraawe. Ustaad Cusmaan wuu ka aqbalay ragga ganacsatada Soomaalida ah codsigoodii, shaqadiisa waaxda socdaalada ee xaduudaha ayuu ka tagay, wuxuu durbadiiba u soo guurey degmada Baraawe. Islamarkii ayuu caruurta soomaaliyeed ee Baraawe deganeyd u furey iskuul waxbarasho ah,ka dibna halkiisa ka sii waday shaqadiisa Barre macalin(Ustaad) school wax ka dhiga, si uu ugu faa' ideeyo cilmigiisa caruurta soomaaliyeed ee soo koraayey. Ustaad Cusmaan muddo gaaban ka dib wuxuu ku biiray xisbigii(HDMS), islamarkiina wxaa loo magacaabay in uu gudoomiye ka noqdo xisbigaasi.

AAS'AASKII XISBIGII HIZBIYA DASTUUR MUSTAQBAL(HDM) (DIGIL IYO MIRIFLE) IYO QEYBTII UU KA SOO QAATAY USTAAD CUSMAAN

Sida taariikhda ku xusan bartamihii qarnigii 20aad, Soomaaliya waxaa ka hanaqaaday dhaqdhaqaaqyo gobonimo doon ah, taasi oo loogu soo horjeeday gumeysigii waagaasi wadanka heystay. Dhaqdhaqaaqyadaasi gobanimo-doonka ah ayaga oo markii hore ku bilowday qaabab kala duwan ama ururo gargaar(samafal) iwm. Haddaba xisbigii Hizbiya Dastuur Mustaqbal(Digil iyo Mirifle) marka la soo gaabiyana loo yaqaano(HDM), ayaa wuxuu ka mid ahaa ururadii halgankaas gobonimo-doonka ah safka hore kaga jirey, kana soo ciyaaray door muhim ah oo aan marnaba la iloowi karin. Hasa Ahaatee xisbigaan (HDM) dhidibada markii loo taagay, ayaa waxaa uu ku bilaabay urur samafal ah. Isaga oo uu ka soo faracantay ururkii samfalka ee lagu magaacabi jiray (Jimciya AlKheyriye wadaniya) oo loola jeedo {Ururka gargaarka ee wadaniga}. Ururkan inta badan howshiisa waxay aheyd u gargaarida dadka dan yarta ah iyo inuu waxbaro dhalinyarada, markii jimciyadu isu bedeshay xisbi siyaasi ayaa waxaa si fudud xisbiga cusub (HDM) ugu guulaystay in uu helo taageeriyaal iyo xubno fara badan oo ku soo biiray xisbiga kuwaas oo ka soo jeeday taageeryaashii jimciyada iyo taageerayaashii SYC(Kulubeey). Xisbigan Hizbiya Digil Mirifle (HDM) waxaa looga dhawaaqay magaalada Mogadishu 03/25/1947kii, ka dibna waxaa laamaha xisbiga lagu furay gobollada Banadir iyo magaalada Baydhabo, isla sanadkaas 1947kii, bishii August 15keeda waxaa kale xafiisyada (HDM) lagu furay magaalada Xuddur,kabina Luuq,Baardheere iyo dhammaan degmooyinkii gobolkii Koonfur (Southern Province). Hogaamiyahii ugu horeeyey (HDM) waxuu ahaa Sheikh Cabdulahi Mohamed Begedi. Islamarkaasina uu ahaa hogaamiyihii aas'aasay xisbigaan (HDM), iyo aqoonyahanadii DM ee waqtigaasi hogaamiyayaasha xisbigaaasi (HDM) ku jiray. Halyeeyadaasi Magacyadooda waxay kala ahaayeen sida soo socota:

1. Sheikh Cabdulahi Mohamed Begedi

2. Ustaad Cismaan Maxamed Xuseen

3. Cabdilqadir Maxamed Adan (Zoppo)

4. Sheikh Cabdulahi Mursal(Afar Hindhood)

5. Cabdi Nur Maxamed Xuseen(Cabdinur mada waraabe)

6. Jeylaani Sheikh Bin Sheikh

7. Abuukar Cumar Sheegow

8. Mukhtar (Borow)

Fariimaha uu mar kasta gudbin jiray Hogaamiyaha ama Amiirka (HDM) ee waqtigaasi Sheikh Abdulahi Mohamed Begedi waxay ahaayeen kuwa cad cad, fudud oo toos ah wuxuuna badanaa oran jiray: " Waa in aan ka difaacanaa dhulkeen iyo hantideena in ay dhacaan shuftada masaakiinta xaqooda boobta ,waxaan leenahay oo Ilaahay nagu maneystay dhulka meeshii ugu fiicneyd ,waxaan nahay dad nabada jecel kuwaas oo aan ku tala jirin inay boobaan hantida dadka kale, mana aanu nihi kuwo u qorsheysan inay u geystaan qofna dhibaato . Waa in aad ogaataan dadka Digil iyo Mirifle inay jiraan in qabiilooyin go’aansadeen inay dhacaan wax walba oo aad leedahay, waa in aad feejignaataan una diyaargaroowdaan sidii dadkaas isaga difaaci lahaydeen.

Hogaamiyaasha (HDM) waxay shaaca ka qaadeen in aan loo aasaasin xisbigaani in uu u shaqeeyo maamulkii Admministrazione Fiduciaria Italiana della Somalia** (AFIS) sida xisbiyo badan oo kaba qaad u noqday. HDM waxa uu ahaa xisbi isku kalsoon oo go’aan gaadasho leh, guulihii ugu waa weynaa ee ay gaareen muddadii 22ka sano ee halganka siyaasadeed uu ku jiray waxaa ka mid ahaa kor u qaadida xaaladaha bulshada iyo siyaaasada DM iyo ka hor tagida dulmiga cadaadiska iyo xagdhowr la’aanta kaga imaanaysay dhinaca SYL dadka dega labada webi dhexdooda. Sidaa darteed Ustaad Cusmaan wuxuu adkeeyey dhidibadana u aasey in uu fuliyo go'aamadii xisbigiisa iyo hogaamiyahii ka horeeyey Sheekh Maxamed Cabdulle Begedi. Ustaadka wuxuu dardar cusub geliyey xisbigiisa, isla markaana wuxuu ku guuleystay in uu helo taageerayaal badan. Ustaad cusmaan wuxuu xisbiga ku soo kordhiyey fikrado iyo qorsho barnaamij siyaasdeed cusub oo xisbigiisa aminsanaa in uu kaga guuleysan karo xisbiga mucaaradka ee ka soo horjeeday.

QORSHAHA IYO BARNAAMIJKA SIYAASADEEDKII EE UU WATEY USTAAD CUSMAAN

Halgame Ustaad Usmaan qorshaha iyo barnaamij siyaasadeed uu watay wuxuu ahaa FEDERAALIISAM oo saldhigiisuna ahaa, Ismaamul-goboleedyo (regional-Autonomy).

Mabaadida iyo qorshaha ururkan (HDM) waxay ku dhisneyd ismaamul goboleysi. Haddaba ururkaan (HDM) waxay soo bandhigtay barnaamij siyaasadeed oo lagu difaacayo danaha bulsho weynta degta labada wabi dhexdooda Jubba iyo Shabelle ee DM, barnaamij siyaasadeedka xisbiga (HDM) waxaa gundhig u ahaa 4 qodob:

1.In Soomaalya loo sameeyo dowlad federal ah, labada dhinac ee (Maay iyo Maxaa tiri)

2.In Soomaalidu ku wada noolaato Nabad,cadaalad, iyo sinnaan.

3.In Qolo waliba lagu tixgeliyo meesha degaankooda uu yahay. Una gaar ahaado gobol walba,maamulkooda, dhaqaalahooda, ciidankoodaba iwm.

4.In is dhexgalka iyo is dhex dega uu banaan yahay laakiin dadka soo galootiga (Kooytida) ay uga dambeeyaan dadka dhulka iska leh. Taasi micnaheeda waxay tahay haddii soo galootiga uusan ku dhalan deegaankaasi in ay ugu dambeeyaan maamulka dadka dega dhulkaasi laakiin ruuxa soo galootiga haddii uu ku dhasho deegaankaasi wuxuu la mid yahay dadka deegaankaasi degan maamulkana wuu ka qayb qaadan karaa. Arintaasi fulinteeda waxaa ay ugu tala galeen in ay dadka u sameeyaan waraaqooyin aqoonsi ah, oo numbaraysan kana diiwaan galsan deegaankaasi. Runtii ulajeedadda waxay aheyd in dadka danyarta ama laga tira badan yahay lagu xad gudbin, lana ilaaliyo xaquuqdooda, haddana la dhowro hantidooda, beerahooda iyo xoolahoodaba iwm. Qof walba oo deegaankaasi degan in uu ku noolaado sinnaan, nabed, iyo cadaalad. (HDM) waxaa kaloo ay rabeen, in Qof walba oo la soo doorto lagu soo xushaa aqoontiisa.

Sidaa darteed xisbigii(HDM) markuu soo bandhigay qorshaha iyo barnaamijka siyaasadeedka oo uu watay, ayaa wuxuu noqday mid ay u riyaaqeen dhammaan taageerayaashooda, Barnaamijkaas siyaasadeed wuxuu ahaa mid cad oo aan wax mugdi ah ku jirin ama la qarinin. Sidoo kale xisbigii (HDM) waxay bilawday in ay furaan xafiisyo badan taasoo u suurta gelisay in xisbigii SYL ay lumiyaan taageerayaal badan. Hase ahaatee fiditaanka gobolada soomaaliya ay ka wadeen xibigii (HDM) ayaa waxaa dhacday in xisbigii SYL ay u cuntami wayday waxa ay wadeen xisbigaasi, taasi oo ay xisbigii SYL ay ku waayayeen taageerayaashooda intooda badan. Xisbigii SYL waxay go'aan ku gaareen in ay isku dayaan sidii ay ku joojin lahaayeen fiditaanka iyo dadka aad u taageeraya xisbigaan(HDM).

USTAAD CUSMAAN WAXAA UU MARTIQAAD KA HELAY IN UU KU TAGO XARUNTA GOLAHA AMAANKA EE QARAMADA MIDOOBAY(UN) EE NEW YORK,USA.

Taariikhda markii ay aheyd, 04/10/1951, Soomaaliya waxaa yimid wafdi ka socda golihii amaanka ee Q.M.(UN), si ay u ogaadaan xaalka-xornimada iyo nidaamka ay rabaan in ay ku qaataan xornimadooda, iyaga oo kala hadlay arimahaasi labadii xisbi ee ugu awooda badnaa Dalka oo kala ahaa (HDMS) oo uu hogaaminaayey Ustaad Cusmaan iyo (SYL).

Madaxii Xisbigii (HDMS) Xisbi Dastuur Mustaqil Soomaaliya Ustaad Cusmaan Maxamed Xuseen waxa uu wafdigii qaramada midoobay ka socday (UN) u sheegay markii uu la kulmay, una cadeeyeen in ay iyaga rabaan wadanka Soomaaliya nidaamka uu xurnimada ku qaadanaayo in uu noqdo nidaam Federaal ah, oo saldhigiisuna yahay ismaamul-goboleedyo, taasi oo uu arko in uu yahay xalka keliya oo ay soomaalidu ku kala badbaadi karto, nabad iyo maslaxadna ay ugu jirto, taasina micnaheeda ma' ahan in Soomaalida lagu kala geynaayo ee waa waddada keliya ee ummada Soomaalida ku gaari karto horumar,barwaaqo iyo nabad ku wada noolaansh.

Sidaa darteed markii ay soo wada dhageesteen ahdaaftii, labadii Xisbi ee ugu weynaa xiligaasi, waa(HDMS) iyo (SYL), ugu danbeyntii waxa ay u fidiyeen Madaxdii labadii Xisbi, in ay imaadaan xaruunta qaramada midoobay ee Magaalada(New York) si ay Barnaamijyadooda ay u dhageestaan golihii ammaanka ee waqtigaas jiray, waxeyna ka koobnaayeen Afartii Dowladood ee Dunida ugu awood-weynaa, oo kala ahaa:-Mareeykanka(USA), Midowgii-soofiyeeti(USSR), Ingiriiska(GB), iyo Fransa. Haddaba wafdigii qaramadda midoobay(UN) waxa ay martiqaad u fidisay Madaxii Xisbigii (HDMS) Ustaad Cusmaan Maxamed Xuseen, in uu horyimaado Xaruunta Golihii amaanka ee Q.M (New York),USA. si loo dhageysto barnaamijkiisa iyo qorshaha siyaasaddeed ee ay wateen xisbigiisa. Taariikhda markay aheyd 09/05/1952kii, Hogaamiyihii (HDMS) Ustaad Cusmaan waxay aheyd Habeenkii ugu dambeeyey oo uu la hadlo taageerayaashiisa, Ustaad Cusmaan wuxuu u sheegay taageerayaashiisa in uu martiqaad ka helay qaramada midoobay(UN),isla markaasina maalinta xigtay subaxnimadeedii uu u dhoofi doono magaalada New York, USA. Ustaad Cusmaan waxa uu taageerayaashiisa ugu waramay qorshihiisa siyaasaddeed(Political program) sida uu rabo in uu u fuliyo iyo ajendaha uu wato, lana hortagaayo qaramada midoobay, Ustaad Cusmaan waxa uu soo bandhigay barnaamij-sharafeedkiisii ahaa FEDERAAL-ka, oo saldhigiisuna ahaan doono Ismaamul-goboleedyo.(Regional Autonomy).

Ma aysan dhammaanin taariikhda waa ay socotaa, Illaahey haddii uu ka raali noqdo waan dhameyn doonaa qoraalkayga sida ugu dhaqsaha badan.

Posted by. Nur Misiyoni